Δευτέρα 31 Αυγούστου 2009

Ο Κώστας Βόμβολος για το σεφαραδίτικο τραγούδι




Τα τραγούδια των Ισπανοεβραίων συνιστούν στο σύνολό τους ένα αρκετά αντιφατικό όσο και γοητευτικό μωσαϊκό. Ο Ευρωπαϊκός Μεσαίωνας, η Βυζαντινή και η Αραβοπερσική παράδοση συνυπάρχουν με στοιχεία απ’ τη λαϊκή μουσική της Ιβηρικής, της Βαλκανικής και της ευρύτερης Μεσογείου. Άλλοτε πρόκειται για πρωτότυπα κομμάτια, που δέχτηκαν την καταλυτική επίδραση των εθνοτήτων που φιλοξένησαν τους Σεφαραδίτες, και άλλοτε για δάνειες μελωδίες, που ενσωματώθηκαν μετά από τις αναγκαίες τροποποιήσεις στη σεφαραδίτικη μουσική παράδοση.

Η αφομοίωση όλων αυτών των επιρροών δεν υπήρξε πάντοτε τόσο ομαλή, κι έτσι αρκετές φορές τα τραγούδια δίνουν την αίσθηση του παλίμψηστου, με διαδοχικές επιστρωματώσεις που αναδεικνύονται η μια κάτω από την άλλη παραπέμποντας κάπως στη σύγχρονη τεχνική του κολλάζ. Άλλωστε, κάθε μελωδία συναντάται σε αρκετές παραλλαγές, μερικές φορές τόσο διαφορετικές, ώστε δύσκολα να μπορεί να ανιχνευθεί η αρχική της μορφή.

Όλα τα τραγούδια έχουν τροπικό (modal) χαρακτήρα, ακολουθώντας το σύστημα των ήχων της Βυζαντινής μουσικής ή το αντίστοιχο του Δυτικού Μεσαίωνα. Οι μελωδίες ποικίλλουν, από τις πιο απλές συλλαβικές μέχρι τις πιο έντονα μελισματικές, ενώ οι ρυθμοί πολλές φορές δεν είναι σταθεροί και συμμετρικοί, άλλοτε για να διευκολύνουν την μελωδική ανάπτυξη κι άλλοτε απλώς σαν αποτέλεσμα της συνύπαρξης των τόσο διαφορετικών επιρροών.
(…)
Κώστας Βόμβολος
Θεσσαλονίκη, Μάιος 1994
(από το cd "Σαβίνα Γιαννάτου – άνοιξη στη Σαλονίκη", LYRA 4765)



Κυριακή 30 Αυγούστου 2009

Για το "Θα πιω απόψε το φεγγάρι" του Λευτέρη Παπαδόπουλου





ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΛΕΥΤΕΡΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟ - ΘΑ ΠΙΩ ΑΠΟΨΕ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙLEGEND

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ: ΜΕΛΙΝΑ ΑΣΛΑΝΙΔΟΥ, ΓΛΥΚΕΡΙΑ, ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ, ΜΑΡΙΝΕΛΛΑ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ, ΟΝΑΡ

Ο Γιώργος Νταλάρας έχει ερμηνεύσει τόσες επανεκτελέσεις ώστε ίσως μελλοντικά οι νεότεροι θα μαθαίνουν τα κλασικά τραγούδια μόνο από τη φωνή του. Αυτό θέτει θέμα αισθητικής βιο-ποικιλότητας. Συνεπώς, κάθε επανεκτέλεση όπου συμμετέχει ο Νταλάρας πρέπει να κρίνεται με αυστηρά κριτήρια. Ο δίσκος «Θα πιω απόψε το φεγγάρι» αφιερωμένος στον Λευτέρη Παπαδόπουλο και ηχογραφημένος ζωντανά από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών ανταποκρίνεται πλήρως στα κριτήρια αυτά: 58 τραγούδια, το ένα καλύτερο απ’ το άλλο, με τον λυρικό ρεαλισμό του Παπαδόπουλου, τις μελωδίες κλασικών όπως ο Ξαρχάκος και ο Λοΐζος, και τις ερμηνείες του Νταλάρα, της Μαρινέλλας, της Γλυκερίας, του Μακεδόνα, της Ασλανίδου και των Ονάρ. Η 13μελής ορχήστρα με κορυφαίους σολίστ όπως ο Καραντίνης, ο Ρεμπούτσικας κι ο Κούρτη απογειώνει τα τραγούδια, ενώ ενορχηστρωτικά ξεχωρίζει ο φυσικός ήχος και το σαντούρι. Σημειώστε το συγκλονιστικό λυγμό της Μαρινέλλας στην «Οδό Αριστοτέλους», τη ροκ εκδοχή του «Πες πως μ’ αντάμωσες» με τους Ονάρ, τα ενδιαφέροντα ντουέτα Γλυκερίας-Μακεδόνα, και τη γοητευτική φρεσκάδα της Ασλανίδου.


Πάντως, στοιχειωμένα τραγούδια όπως το «Κάποτε θα ’ρθουν» καλό είναι να μένουν ανέγγιχτα. Επίσης, ο Νταλάρας θα μπορούσε να ερμηνεύει λιγότερα τραγούδια στο δίσκο, προς όφελος των νεότερων συντελεστών. Η έκδοση είναι ιδιαίτερα προσεγμένη. Όμως, το εξώφυλλο είναι ελαφρώς σουρεαλιστικό, με τη μορφή του Παπαδόπουλου να υπερίπταται χύνοντας άπλετο φως στον Νταλάρα και αφήνοντας τους υπόλοιπους ερμηνευτές στο ημίφως και την ορχήστρα στο σκοτάδι. Κατά τα άλλα, ένας εξαιρετικός δίσκος–φόρος τιμής σε έναν κορυφαίο στιχουργό.

Ηρακλής Οικονόμου
(Περιοδικό ΔΙΦΩΝΟ - "Νέες Κυκλοφορίες")

Πέμπτη 27 Αυγούστου 2009

Ο Αλέξης Βάκης για τον Ηλία Κατσούλη

(Ηλίας Κατσούλης, Γιώργος Τζώρτζης, Μαρία Παπαλεοντίου)


Για τον Ηλία

του Αλέξη Βάκη
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Δίφωνο" (αρ. 155, Οκτώβριος 2008)

‘Όλα ξεκίνησαν ένα μεσημέρι, ήταν Μάιος του 1994. Μόλις είχα ξεκινήσει καθημερινές ραδιοφωνικές εκπομπές στον Αιγαίο 88,3 (δεν υφίσταται πλέον). Είχα παίξει το «Νιώθω Τη Ζωή Να Φεύγει», σε μια ανέκδοτη ζωντανή ηχογράφηση με την Ελένη Τσαλιγοπούλου. Χτύπησε το τηλέφωνο. Μια φιλική φωνή μου συστήθηκε ως Ηλίας Κατσούλης, στιχουργός του εν λόγω τραγουδιού, και με ρώτησε αν θα μπορούσα να του κάνω ένα αντίγραφο από τη συγκεκριμένη ηχογράφηση. Όπερ και εγένετο. Ήταν η αρχή για τους άπειρους –πρωινούς και απογευματινούς- καφέδες που ακολούθησαν έκτοτε.

Πολύ σύντομα ένιωσα πως αυτός ο πενηνταπεντάρης –τότε- άντρας με τα κάπως παλιομοδίτικα γαλάζια πουκάμισα, που έκανε σαν μικρό παιδί όταν βρισκόταν με τους φίλους του (γι’ αυτό ίσως και δεν ήταν ποτέ προσεκτικός όταν έριχνε τον κύβο με τη ζάχαρη στον αιώνιο καπουτσίνο του, με αποτέλεσμα να λερώνεται σχεδόν πάντα) ήταν ένας από τους πιο τρυφερούς ανθρώπους που είχα συναντήσει ποτέ. Είχε διατελέσει για χρόνια και χρόνια φιλόλογος στο 17ο Γυμνάσιο και Λύκειο της οδού Κρησίλα, στο Παγκράτι. Όλοι μου οι φίλοι που είχαν αποφοιτήσει από κει (εγώ πήγαινα στο κοντινό 7ο, επί της Σπύρου Μερκούρη) μου έστελναν χαιρετίσματα για κείνον μόλις μάθαιναν ότι βρισκόμασταν, τον αγαπούσαν. Σιγά- σιγά με κάλεσε και στο σπίτι του, γνώρισα και την οικογένειά του: την «ήρεμη δύναμη» Κατερίνα –τη γυναίκα του- και τα δυο του παιδιά, τη Νάγια (ευτυχώς πρόλαβε να λατρέψει τα δίδυμα εγγονάκια που του χάρισε) και τον Αντρέα. Κάνοντας παρέα μαζί του, ένιωσα την ατμόσφαιρα των φιλολογικών συζητήσεων για τις οποίες είχα ακουστά μόνον μέχρι τότε, πλάι σ’ έναν άνθρωπο που είχε μελετήσει σε βάθος όλη τη νεοελληνική λογοτεχνική παραγωγή. Και που σε ανύποπτο χρόνο με έπαιρνε στο τηλέφωνο για να με πληροφορήσει πως το τάδε περιοδικό έχει ένα καλό αφιέρωμα για τον Μανόλη Αναγνωστάκη και πως καλά θα κάνω να το προμηθευτώ προτού εξαντληθεί. Συχνά ζητούσε τη γνώμη μου –και το εννοούσε, δεν ήταν του τύπου του οι ψεύτικες αβροφροσύνες- για δίσκους της τρέχουσας ελληνικής παραγωγής που έφταναν στα χέρια του. Και με αντέκρουε με τακτ όταν (συνήθως) ήμουν πιο «αυστηρός» στην κρίση μου από αυτόν. Διότι, φύσει ευγενική ψυχή, έψαχνε πάντα να βρει έναν καλό λόγο για όλους, ακόμα και γι’ αυτούς που οφθαλμοφανώς δεν το άξιζαν. Αλλά έτσι ήταν ο Κατσούλης, ο ορισμός του ανθρώπου που η λέξη εμπάθεια του είναι παντελώς άγνωστη.

Ήταν μεγάλη η χαρά να τον έχουμε συχνότατο επισκέπτη στο στούντιο του Νίκου Πιτλόγλου, όταν έκανα (το 2006) την ενορχήστρωση για το δίσκο Το Μυαλό Μου Ξενιτιά, σε μουσική του Γιώργου Τζώρτζη. (Ένα δίσκο που ο Ηλίας αποκαλούσε «η εκδίκηση των φαλακρών»). Όπου, μεταξύ, σοβαρού και αστείου, τον πείσαμε –αυτόν, τον πιο χαριτωμένα φάλτσο που έχω ακούσει ποτέ- να τραγουδήσει μαζί με τον Τζώρτζη στις «Χαμένες Ηλικίες». Και να δέχεται στωικά τα πειράγματά μας για τη «μοναδική» του ερμηνεία. Όλα αυτά που σας περιγράφω –μαζί με την εξαετή μας συνύπαρξη στο ΔΙΦΩΝΟ- έκαναν σταθερούς κύκλους μέχρι το φετινό Μάιο, όταν τα αστεία κόπηκαν μαχαίρι, με τα μαντάτα για τη ραγδαία επιδείνωση της υγείας του.

Ηλία, καλό σου ταξίδι. Δεν θα σε συγχωρήσω βέβαια για τους καφέδες που δεν θα πίνουμε πια στο Διοικητήριο ή στο Γκρέκο. Αλλά να ξέρεις πως ακόμα κι εγώ, ο βαμμένος Παναθηναϊκός, κάπου βαθιά μέσα μου εύχομαι να πάρει το πρωτάθλημα η ΑΕΚ. Το θέλησες τόσο πολύ τα τελευταία χρόνια, κι ας γινότανε κάτι την τελευταία στιγμή και το χάνατε. Ξέρω ότι ακόμα κι από κει πάνω, τα νέα φτάνουν στ’ αυτιά σου……

Τετάρτη 26 Αυγούστου 2009

Για το "20 χρόνια Γιώργος Τζώρτζης"



ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΩΡΤΖΗΣ
20 ΧΡΟΝΙΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΩΡΤΖΗΣ
PROTASIS

Ο δίσκος σκιαγραφεί την αξιόλογη και ιδιαίτερα εκλεκτική πορεία του Γιώργου Τζώρτζη στο ελληνικό τραγούδι ως ερμηνευτή, και δευτερευόντως ως δημιουργού. Όπως σημειώνει και ο διακεκριμένος μουσικοκριτικός και συνθέτης Γ. Ε. Παπαδάκης που επιμελήθηκε την έκδοση, η ερμηνεία του Τζώρτζη είναι «αναρχική», δηλαδή τραχιά και ανυπότακτη, διατηρώντας όμως πλάι στη μάγκικη βραχνάδα της έναν ιδιότυπο λυρισμό. Σημειώστε ότι ο Παπαδάκης είναι βαθύτατος γνώστης του έργου του Τζώρτζη, έχοντας ενορχηστρώστει τους δίσκους 'Κολωνάκι-Τζιτζιφιές' και 'Φέτος το καλοκαιράκι'. Η συλλογή είναι αντιπροσωπευτική, περιλαμβάνοντας 16 λαϊκά, παραδοσιακά και ρεμπέτικα τραγούδια από τους δύο αυτούς δίσκους, καθώς και από ‘'Το παλιό μας σπίτι', 'Οι άρχοντες' και 'Το μυαλό μου ξενιτιά' (σε μουσική του Τζώρτζη και στίχους του αείμνηστου Ηλία Κατσούλη).


Αν και ο όγκος του δίσκου είναι χορταστικός, νομίζω ότι θα έπρεπε να είχε συμπεριληφθεί ένα τουλάχιστον τραγούδι από την ιστορική συνεργασία του Τζώρτζη με τη Μαριώ στο 'Περιβόλι τ’ Ουρανού', καθώς και ο σπαρακτικός 'Κάβος' του Κορακάκη. Ελαφρά άκομψη μου φάνηκε η αναγραφή των τίτλων των 4-5 γνωστότερων τραγουδιών στο εξώφυλλο του αφιερώματος, η οποία παραπέμπει σε μια λογική σουξέ που δεν εκφράζει τον Τζώρτζη. Επίσης, η έκδοση θα μπορούσε να είναι πλουσιότερη, περιλαμβάνοντας κείμενα άλλων για τον Τζώρτζη και φωτογραφίες. Γενικότερα όμως, ο δίσκος αποτελεί μια ευπρόσδεκτη αναγνώριση της πορείας ενός μεγάλου λαϊκού ερμηνευτή, που μπορεί να λειτουργήσει και ως αφορμή ώστε περισσότεροι νέοι άνθρωποι να έρθουν σε επαφή με το έργο του.

Ηρακλής Οικονόμου
(Περιοδικό ΔΙΦΩΝΟ - "Νέες Κυκλοφορίες")

Τρίτη 25 Αυγούστου 2009

Κάτι θαυμάσιο θα συμβεί στη Μαρώνεια




Στη Θράκη, στη γη του Ορφέα, υπήρχαν τρία αρχαία θέατρα. Στα Άβδηρα του Δημόκριτου, στη Σαμοθράκη των Καβειρίων Μυστηρίων και στη Μαρώνεια με τον υπέροχο οίνο που, σύμφωνα με τον Όμηρο, χάρισε στον Οδυσσέα ο ιερέας Μάρων κι όταν ο ήρωας τα βρήκε σκούρα με τον Κύκλωπα κλπ.Για τα δύο πρώτα, απλά γνωρίζουμε τους χώρους στους οποίους ήταν κτισμένα. Δεν έχει βρεθεί ούτε μία πέτρα. Δυστυχώς. Το θέατρο της Μαρώνειας, ήταν πιο τυχερό. Θαμένο για δεκαοκτώ περίπου αιώνες, δεν ενοχλήθηκε καθόλου απο τις βίαιες ιστορικές αλλαγές που έζησε ο τόπος. Στις αρχές όμως του 1900 κι ενώ οι Μαρωνίτες έκτιζαν το δημοτικό σχολείο, βγήκαν στην επιφάνεια μερικές πέτρες και χωρίς να το κουράσουν το θέμα, πήραν όσα εδώλια τους χρειαζόταν και έκτισαν με αυτά το άνω διάζωμα. Τα τελευταία χρόνια έγιναν πολλές συζητήσεις για το άν θα έπρεπε να αναστηλωθεί ή όχι. Ήμουν απο τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της αναστήλωσης και λειτουργίας του θεάτρου, για πολλούς λόγους. Πρωτοστάτησα μάλιστα στη σύσταση του Συλλόγου Φίλων Αρχαίου Θεάτρου Μαρώνειας και μέσα σε δέκα χρόνια είδαμε το όνειρό μας να παίρνει σάρκα και οστά. Το πληγωμένο θέατρο αναστηλώθηκε σε επιτρεπτά επίπεδα και στις 29 Αυγούστου ανοίγει και πάλι την αγκαλιά του για να δεχθεί τους πρώτους θεατές που θα κοινωνήσουν με αποσπάσματα απο τραγωδίες του Ευριππίδη. Ιέρεια της βραδιάς θα είναι η Λυδία Κονιόρδου. Να γι αυτό σας λέω πως...κάτι υπέροχο θα συμβεί στη Μαρώνεια.

Θανάσης Γκαϊφύλλιας
blog "Ατέλειωτη Εκδρομή"

Δευτέρα 24 Αυγούστου 2009

Για τη "Χρυσόθεμις" της Όλγας Εμμανουήλ




ΟΛΓΑ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
ΠΑΡΑΓΩΓΗ: ΟΛΓΑ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

Στο δίσκο Χρυσόθεμις σε στίχους και μουσική της Όλγας Εμμανουήλ παρακολουθούμε την ιστορία ενός κοριτσιού από την γέννησή της μέχρι την ωρίμανση. Στα 19 μέρη-τραγούδια του δίσκου, η Εμμανουήλ παράγει ένα στιχουργικό λόγο που έχει εκφραστική αμεσότητα αλλά αποπνέει έναν παλιομοδίτικο διδακτισμό χριστιανικής απόχρωσης. Από τον μπαμπά που ζητάει το "άγιο έλεος" του θεού μέχρι τη μαμά που θέλει να σμίξει με τον "Πλάστη μας", από το συντηρητικό περί ηδονών κήρυγμα για το "καημένο σώμα" μέχρι την προσευχή της Χρυσοθέμιδος που ζητάει αγάπη και συγχώρεση, ο ακροατής συναντά μια ηθικοπλαστική και μελό διάθεση.


Στο δίσκο περιέχονται ένα τραγούδι σε ποίηση Καίσαρα Εμμανουήλ, ποιητή του Μεσοπολέμου και πατέρα της δημιουργού, ένα σε στίχους Κώστα Τουρνά κι ένα σε μουσική Παύλου Φασιανού. Οι ερμηνείες των έμπειρων κλασικών τραγουδιστών Ρόζας Πουλημένου, Βαγγέλη Μανιάτη, Σοφίας Καπετανάκου και Βαγγέλη Αγγελάκη καθώς και της μικρής Μυρτώς Μπερή είναι εξαιρετικές. Η μουσική χαρακτηρίζεται από ποικιλομορφία αλλά και μια αίσθηση διεκπεραίωσης, προσπαθώντας να ακολουθήσει έναν στίχο που συχνά εμφανίζει ρυθμική αναρχία. Επιπλέον, από το έργο απουσιάζουν τα φυσικά όργανα και ακουγονται ψηφιακοί ήχοι και κατεψυγμένα έγχορδα σε ενορχήστρωση του Νίκου Σανιού. Υποψιάζομαι ότι η Εμμανουήλ σκιαγράφησε μια αυτοβιογραφική Χρυσόθεμι, και είναι καθ' όλα σεβαστή η χρησιμοποίηση της τέχνης για σκοπούς αυτοκαθαρτικούς. Όμως, αγαθές προθέσεις και κοσμοθεωρητικές αγωνίες δεν παράγουν πάντα το επιθυμητό αισθητικά αποτέλεσμα.

Ηρακλής Οικονόμου
(Περιοδικό ΔΙΦΩΝΟ - "Νέες Κυκλοφορίες")

Παρασκευή 21 Αυγούστου 2009

Συνέντευξη του Πάνου Κατσιμίχα στον Σπύρο Αραβανή





Για όσους είχαν την ατυχία τον Φεβρουάριο του 2008 να μην αγοράσουν το τεύχος 149 του περιοδικού "Δίφωνο" και να μη διαβάσουν τη συνέντευξη των Πάνου Κατσιμίχα και Μάνου Ξυδούς στον Σπύρο Αραβανή, αναδημοσιεύουμε αποσπάσματα από κάποιες χαρακτηριστικές απαντήσεις του Π. Κατσιμίχα. Όσο για το - πραγματικά, όχι σαν κάτι άλλα - συλλεκτικό CD "Μια βραδιά στο προβάδικο" με φρέσκιες επανεκτελέσεις τραγούδιών των δύο καλλιτεχνών που συνόδευε το συγκεκριμένο τεύχος, δυστυχώς αυτό θα πρέπει να το βρείτε μόνοι σας. Αξίζει τον κόπο. Μ.Π.


Σπύρος Αραβανής: Γιατί ψηφίζουν οι φτωχοί αυτούς που τους πηδάνε / κι ύστερα βγαίνουν με πανό και λένε πώς πεινάνε. Πόσο πιστεύετε ότι ευθύνεται και το κοινό της μουσικής για τις επιλογές του· με άλλα λόγια, πόσο ισχύει το σύνδρομο της Στοκχόλμης και στο χώρο της μουσικής;

Πάνος Κατσιμίχας: Κατά κάποιο τρόπο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το σύνδρομο της Στοκχόλμης ισχύει και στο χώρο της μουσικής. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ΜΑΤ και μηχανισμούς καταστολής της πολιτικής εξουσίας, αλλά με μηχανισμούς πλύσης εγκεφάλου που ασκείται σε εικοσιτετράωρη βάση από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τις κινητές τηλεφωνίες κ.λ.π. Αυτή η ανελέητη πλύση εγκεφάλου εξαφανίζει με ψυχαναγκαστικό τρόπο τις όποιες αντιστάσεις του ακροατή. Το αποτέλεσμα είναι να απορροφούμε αμάσητο, ακόμα και να αποθεώνουμε, οτιδήποτε μας πασάρουν τα μέσα και οι χορηγοί τους.
(…)


Και χωρίς τηλεοπτική προβολή παλαιότερα οι δίσκοι σας πούλαγαν πολύ.

Π. Κ.: Ναι, γιατί τότε δεν ζούσαμε την εποχή της τηλεοπτικής δικτατορίας. Η κοινωνία λειτουργούσε από στόμα σε στόμα, κάτι που είναι πάρα πολύ σημαντικό, ενώ το ραδιόφωνο ήταν πολύ πιο ελεύθερο από ό,τι σήμερα, αν και δεν υπήρχε η λεγόμενη ελεύθερη ραδιοφωνία. Σήμερα, τι είναι αυτή η ελεύθερη ραδιοφωνία· για να καταλάβω; Πρέπει να πάω να πληρώσω τον κάθε κερατά για να παίξει τα τραγούδια μου; Μιλάω για το playlist. Μα είναι καλά; Σκεφτόμουν, αν ένα πρωί, μέσω της ΑΕΠΙ, ας πούμε, απαγορεύαμε για ένα μήνα να παίζεται οτιδήποτε στο ραδιόφωνο, τι θα παίζανε αυτοί οι τύποι, πώς θα κάνανε εκπομπές, πώς θα πουλάγανε διαφημίσεις και πώς θα πουλάγανε τρέλα και μούρη; Αλλά, αν το κάναμε όλοι. Όμως, αυτό το όλοι είναι εξωπραγματικό. Δεν συνεννοείται κανείς με κανέναν. Και αυτό είναι μια μεγάλη πληγή του κλάδου μας: η απόλυτη ασυνεννοησία.
(…)


Έχω την εντύπωση ότι σε πολλούς σύγχρονους δίσκους υπάρχουν αναφορές σε αόρατες απειλές, χωρίς να λένε τα πράγματα με το όνομά τους.
Π. Κ.: Τι θα πει να μη λες τα πράγματα με το όνομά τους; Άρα τι; Είσαι ένας μαλάκας που προσπαθεί να κάνει ένα ψευτοεπάγγελμα; Το τραγούδι είναι πολύ δύσκολο είδος τέχνης. Πέρα από τα αισθητικά και τα καλλιτεχνικά του ζητήματα, έχει και μεγάλη κοινωνική σημασία. Ο Ντίλαν, και το λέω συχνά αυτό, είναι ένας από τους δέκα ανθρώπους που σταμάτησαν τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Πρέπει να βγει ο τραγουδοποιός να πει τα πράγματα με το όνομά τους, να πάρει την ευθύνη του εαυτού του και να συμμετάσχει στην ευθύνη της κοινωνίας απέναντι σε όσα συμβαίνουν. Γιατί να φταίει πάντα μόνο η εξουσία για όλα; Ποια είναι η δική μας ευθύνη; Δεν έχουμε εμείς καμία συμμετοχή σε αυτήν; Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ο κίνδυνος να μας αποκαλέσει κανείς ξερόλες και γραφικούς. Και αυτό είναι ένα τίμημα που – πρέπει να πω – το έχουμε πληρώσει πολλές φορές.
(…)


Λόγω των πωλήσεών σας, δεν θα έπρεπε λογικά να είστε οι χαϊδεμένοι των εταιρειών;
Π. Κ.: Δεν υπήρξαμε ποτέ, από την αρχή μέχρι την αποχώρησή μας, οι χαϊδεμένοι των εταιρειών. Είχαμε πάντα προβλήματα. Μας συμπεριφέρονταν, μέχρι που σταματήσαμε την πορεία μας σαν ντουέτο, λες και ήμασταν ακόμα πρωτοεμφανιζόμενοι. Κι ας ήταν οι πωλήσεις μας, πωλήσεις του στιλ Βίσση και Πανταζή. Γι’ αυτό και θα νομίσει κάποιος ότι έχω 12 δις στην τράπεζα. Πώς να τα έχω, ρε φίλε, με τα κόλλυβα που μας δίνανε για ποσοστό; Αν ζούσα στην Ευρώπη ή στην Αμερική, ναι, θα τα είχα. Αλλά, δεν ήταν μόνο αυτό το πρόβλημά μας. Το σοβαρότερο πρόβλημα είναι ότι δεν μας άφηναν να αναπνεύσουμε. Δεν είχαμε την ελευθερία να συνυπάρξουμε και να συνεργαστούμε με άλλους, παρότι τους λέγαμε: «Αφήστε μας να κάνουμε αυτό που λέει η ψυχή μας, αφού, στην τελική, σ’ εσάς θα γυρίσουν όλα».
(…)


Συνέντευξη του Πάνου Κατσιμίχα στον Σπύρο Αραβανή
Περιοδικό "Δίφωνο", Φεβρουάριος 2008, τεύχος 149, σελ. 37-40.


Τετάρτη 19 Αυγούστου 2009

Ross Daly: Μουσική της Κρήτης

Επιστροφή στην Αθήνα με μια νέα στήλη, τις "Μουσικές του Κόσμου" αφιερωμένη στη συγκεκριμένη ανάλυση συγκεκριμένων μουσικών παραδόσεων. Τα κείμενα που θα δημοσιεύονται θα είναι είτε καινούργια-ανέκδοτα, είτε παλαιότερα που δεν υπάρχουν όμως στο διαδίκτυο. Αρχή με τον Ross Daly και αποσπάσματα από ένα εξαιρετικό εισαγωγικό του κείμενο για τη μουσική της Κρήτης, από το cd “Ross Daly – μουσική της Κρήτης", της FM Records (2004). Μ.Π.




"Η μουσική της Κρήτης είναι μια από τις πιο ζωντανές και ενεργές τοπικές μουσικές παραδόσεις της Ευρώπης σήμερα, παρά το γεγονός ότι είναι σχετικά άγνωστη εκτός Κρήτης. Μιλώντας με καθαρά μουσικά κριτήρια, η μουσική αυτή αντιστοιχεί σε ό,τι ακριβώς θα περίμενε κανείς, δεδομένης της γεωγραφικής θέσης της Κρήτης, δηλαδή στη μέση της Ανατολικής Μεσογείου. Ανήκει ξεκάθαρα στην ευρύτερη οικογένεια των τροπικών μουσικών παραδόσεων που χαρακτηρίζουν την περιοχή, και οι επιρροές άλλων γειτονικών μουσικών παραδόσεων είναι άμεσα αντιληπτές. Το βασικό όργανο της Κρητικής μουσικής σήμερα είναι η λύρα, ένα μικρό τοξωτό με τρεις χορδές που παίζεται κάθετα πάνω στο γόνατο (συχνά συγχέεται με την αρχαία λύρα σε μορφή άρπας, της Μινωικής Κρήτης, ένα όργανο το οποίο φαίνεται να μην έχει την παραμικρή συγγένεια με τη σύγχρονη λύρα). Η λύρα συνήθως συνοδεύεται από ένα μεγάλο λαούτο με μεταλλικές χορδές, αν και στην Κρήτη χρησιμοποιούνται και άλλα πολλά όργανα όπως το βιολί, η ασκομαντούρα (μια μικρή γκάιντα με διπλό αυλό), το σφυροχάμπιολο (μια μικρή καλαμένια φλογέρα), το μαντολίνο, το μπουλγκαρί (ένα νυκτό έγχορδο με μακρύ μπράτσο) και το νταουλάκι (ένα μικρό κρουστό σε σχήμα βαρελιού που παίζεται με μικρά ξύλα).

Η πρώτη γραπτή αναφορά στην Κρητική λύρα βρέθηκε σε κείμενο του 18ου αιώνα και πιστεύεται ότι το όργανο αυτό έφτασε στο νησί εκείνη την περίοδο, αν και αναφορές σχετικά με την ύπαρξή της σε άλλες περιοχές όπως η Θράκη, υπάρχουν ήδη από τον 10ο αιώνα (κάνοντας την έτσι ένα από τα πρώτα τοξωτά όργανα στην ιστορία). Μέσα από ιστορικά κριτήρια, είναι φανερό ότι οι μελωδίες της Κρητικής μουσικής, στην συντριπτική πλειοψηφία τους, χρησιμοποιούνταν ως συνοδεία του χορού, και θα παίζονταν συνήθως σε γιορτές όπως γάμοι, βαφτίσια και πανηγύρια. Ένα άλλο μέρος του ρεπερτορίου αποτελείται από αστικά τραγούδια, συχνά επηρεασμένα από τη μουσική της Μικράς Ασίας, ενώ ένα άλλο τμήμα της από τραγούδια της τάβλας γνωστά ως «ριζίτικα» με προέλευση τις ορεινές περιοχές της Δυτικής επαρχίας Χανίων. Τα τραγούδια αυτά ερμηνεύονταν συνήθως γύρω από ένα τραπέζι, χωρίς τη συνοδεία οργάνων, από έναν τραγουδιστή ο οποίος ξεκινούσε τη μελωδία, ενώ στη συνέχεια όλοι οι άλλοι συμμετέχοντες επαναλάμβαναν χορωδιακά αυτό που είχε τραγουδήσει ο πρώτος.

Ακόμα και σήμερα είναι δυνατόν να βιώσει κανείς την Κρητική μουσική μέσα στο «παραδοσιακό» της περιβάλλον, ωστόσο αυτό γίνεται όλο και πιο σπάνιο. Η ίδια η Κρήτη είναι μια κοινωνία που αλλάζει με εξαιρετικά γοργούς ρυθμούς, μέσα στην οποία η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων ενδιαφέρεται έντονα να συμμετέχει πλήρως στην όλο και πιο πολύπλοκη σύγχρονη πραγματικότητα, ενώ ταυτόχρονα ενδιαφέρεται εξίσου για την επιβίωση και τη δημιουργική ανάπτυξη των παραδόσεών της. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν προκύψει πολύ έντονα αμφιλεγόμενα θέματα που συζητιούνται από ανθρώπους τόσο σε πανεπιστημιακές αίθουσες όσο και στα καφενεία και που έχουν να κάνουν με το αν η παράδοση είναι απλώς ένα ενθύμιο του παρελθόντος το οποίο έχουμε την υποχρέωση να φρουρούμε και να διατηρούμε, ή αν αποτελεί μια δυναμική και δημιουργική διαδικασία η οποία έχει άμεση σχέση με το παρόν. Το γεγονός αυτό και μόνο είναι μια ξεκάθαρη ένδειξη ότι η μουσική παράδοση της Κρήτης είναι ακόμα πολύ ζωντανή και ότι οι ίδιοι οι άνθρωποι του νησιού δεν θα ήθελαν καθόλου να τη δουν να υποβαθμίζεται στη θέση μουσειακού αντικειμένου, αλλά ούτε και να απογυμνώνεται από την ταυτότητά της μέσα από τους κοινούς παρονομαστές της σύγχρονης παγκόσμιας pop κουλτούρας.

Τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί μουσικοί στην Κρήτη έχουν πειραματιστεί με διάφορους τύπους ενορχήστρωσης, ενώ πολλές φορές έχουν εισάγει νέα όργανα από άλλες πηγές και γενικώς έχουν μια πολύ πιο ανοιχτή προσέγγιση στην παραδοσιακή τους μουσική από ότι θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή παλιότερα. Κάποια από αυτά τα πειράματα έγιναν αποδεκτά, κάποια άλλα προκάλεσαν ανάμεικτες αντιδράσεις, ενώ άλλα έχουν απορριφθεί εντελώς. Αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό, αφού δεν είναι όλα τα πειράματα επιτυχή ούτε μπορούν να γίνουν άμεσα αποδεκτές όλες οι νέες ιδέες. Είναι ωστόσο πολύ σημαντικό ότι γενικώς η παραδοσιακή μουσική διατηρεί τη διάστασή της ως ζωντανή τέχνη και ότι δεν αντιμετωπίζεται ως φολκλορικό τεχνούργημα το οποίο καλούμαστε απλώς να μιμηθούμε. Το γεγονός ότι οι σύγχρονοι Κρητικοί μουσικοί είναι πρόθυμοι να επωμιστούν όλο το αναπόφευκτο ρίσκο που εμπλέκεται απαραίτητα στη διαδικασία της δημιουργικής τέχνης είναι από μόνο του εξαιρετικά ενθαρρυντικό και έχει πολύ μεγάλη σημασία για την εξασφάλιση της συνέχισης μιας πραγματικά ζωντανής παράδοσης".
(…)
Ross Daly
Χουδέτσι, 23 Φεβρουαρίου 2004
(από το cd “Ross Daly – μουσική της Κρήτης, FM Records 1697”)


Πέμπτη 6 Αυγούστου 2009

Τετράδιο των ερώτων: Encardia






Ήθελα να κλείσω το ρημαδο-blog για διακοπές, αλλά οι ωραίοι άνθρωποι και τα τραγούδια τους δεν μ' αφήνουν. Ένα post για τους Encardia που θα μεγαλώνει καθώς θα περνούν οι ήσυχες μέρες του Αυγούστου. Ένα προκαταβολικό "ευχαριστώ" στην Αναστασία Δουλφή, τον Κώστα Κωνσταντάτο, τον Βαγγέλη Παπαγεωργίου, τον Γιώργο Θεοδωρακάκο, τον Μιχάλη Κονταξάκη, την Γιάννα Χαμαλέλη και την Κωνσταντίνα Καλκάνη που ένα βράδυ στην Ερμούπολη έδειξαν με τις μουσικές και τους χορούς τους τ' αστέρια. Κι αν δεν με πιστεύετε, κλείστε τα μάτια σας και ακούστε το επόμενο παραδοσιακό, Γκρεκάνικο τραγούδι ερμηνευμένο από τους Encardia με την προσθήκη του Νίκου Πορτοκάλογλου. Agapi mou fidella protini - Αγάπη μου πιστή, πρώτη. Γι' αυτήν, λοιπόν.







Δεν ξέρω αν είναι δείγμα υγείας ή κρίσης, όμως τρία από τα πιο ενεργά συγκροτήματα στην Ελλάδα σήμερα (Ενκαρδία, Λοκομόντο, Αλ Μαχάμπα) ασχολούνται με μουσική που έρχεται έξω από τα σύνορα. Βεβαίως και η μουσική δεν έχει σύνορα, και εξάλλου γιατί να ψάχνουμε τι είναι ελληνικό και τι όχι; Όλα μπερδεύονται γλυκά στο τραγούδι, χώρες, γλώσσες, έρωτες, και ευτυχώς η ελληνική σκηνή συνεχίζει να χωνεύει δημιουργικά τα πιο ετερογενή μουσικά ρεύματα. Ως πότε όμως θα κυριαρχούν οι μοναχικές διαδρομές; Ως πότε θα μας ξελασπώνουν συγκροτήματα που κινούνται έξω από τις γραμμές του mainstream; Γιατί ξεμείναμε από παρέες και συλλογικότητες; Μέχρι να βρούμε απάντηση, ας χαζέψουμε την πανέμορφη φωνή της γλυκύτατης Αναστασίας πλάι στη θρυλική μορφή του Γκρεκάνικου τραγουδιού, τον Ρομπέρτο Λίτσι. Η πιστότητα του ήχου και η απόδοση φωνών και οργάνων αγγίζει το τέλειο, και μιλάμε για μια ζωντανή εμφάνιση. Is oria mu.







Τα τραγούδια που τραγουδούν οι Encardia εκπέμπουν έρωτα. Έναν έρωτα αυθόρμητο, αισθησιακό και ταυτόχρονα αθώο. Στο βίντεο-κλιπ της γνωστής, ανέμελης Pizicarella συναντάμε όλα αυτά, και κάτι παραπάνω. Ανθρώπους που χορεύουν παρέα, μαζί, μικρά παιδάκια και αγαπημένα ζευγαράκια, χωρίς ενοχές και χωρίς την αμηχανία και την αυταρέσκεια που εκφράζουν ολοένα και περισσότερο οι διασκεδάσεις των ανθρώπων. Ε, δεν είναι και μικρό πράγμα αυτό.







Στη σκηνή μιας χώρας όπου το πιο σύντομο ανέκδοτο είναι ο όρος "διεθνής καριέρα" (είχαμε μείνει στη Βίσση, δεν ξέρω ποιος έχει σειρά...), οι Encardia έχουν την ευχέρεια να παρουσιάζονται σε διεθνή φεστιβάλ με 150.000 άτομα από κάτω, όπως το τριήμερο φεστιβάλ "Νύχτες του Τάραντα" στη Νότιο Ιταλία. Και οι υπόλοιποι, τα καλά παιδιά των ΜΜΕ και των μάνατζερς με τις ηχογραφήσεις στα ξένα στούντιο και τις μετακλήσεις έθνικ αστέρων ας πάνε να κουρεύονται... εδώ μιλάει η μουσική των λαών όπου δεν έχουν θέση τα φούμαρα και οι δημόσιες σχέσεις. Εδώ μιλάει η μουσική των λαών. Pizzica di San Vito.






Οι Encardia δεν θα ήταν αυτό που είναι χωρίς το "Χορό της Θάλασσας". Μπερδευτήκατε; Μιλάμε φυσικά για το "Ballo del Mare", το χορευτικό συγκρότημα που συνοδεύει μόνιμα τους Encardia στις δημόσιες εμφανίσεις τους. Απαρτίζεται από την Κωνσταντίνα Καλκάνη και τη Γιάννα Χαμαλέλη, δύο αιθέριες υπάρξεις που μοιάζουν να ήρθαν στον κόσμο από ένα παραμύθι. Για την ακρίβεια, γεννήθηκαν σε έναν δάσος με πλατάνια και αηδόνια και μαυροκόκκινες νεράιδες. Κάποτε, μια κακιά αράχνη ταραντούλα τις τσίμπησε καθώς λούζονταν στη λίμνη. Ευτυχώς, ο καλός μάγος του δάσους τις γιάτρεψε με τα μαγικά του φίλτρα, αλλά ζήτησε και μια χάρη: να έρθουν στην πόλη και να κάνουν τους ανθρώπους χαρούμενους χορεύοντας και διδάσκοντας ταραντέλα. Και τα κορίτσια δεν του χάλασαν το χατίρι. Ballo del Mare, μαζί με τους Encardia - και τον Φοίβο Δεληβοριά - στο Κηποθέατρο Παπάγου. "Δώσε φώτα, δώσε φώτα, δώσε φώτα, δώσε φώτα!".

Έχοντας ήδη φύγει γι' αλλού από τη συναυλία των Encardia στο φεστιβάλ της Άνω Σύρου, τα Μ.Π. κλείνουν το μαγαζί και πάνε για κάνα μπάνιο. Αρχίσαμε με ευχαριστίες, ας τελειώσουμε και μ' αυτές. Αν πετύχετε τον μάγο που έφερε τις μελωδίες και τους χορούς των Encardia και Ballo del Mare στις πόλεις των ανθρώπων, πείτε του ένα "ευχαριστώ" κι από μένα. Αν πάτε προς Ερμούπολη και πετύχετε την Ειρήνη και την Κάτια που με πήγαν σηκωτό στη συναυλία με το θρυλικό άσπρο Volkswagen των Ντιούκς - από άλλο ανέκδοτο ειν' τούτο -, πείτε τους άλλο ένα "ευχαριστώ". Τα υπόλοιπα τον Σεπτέμβρη, με ακόμα περισσότερες μουσικές ριγμένες χωρίς λόγο και αιτία στον απέραντο ωκεανό του διαδικτύου.

Ηρακλής Οικονόμου

Κυριακή 2 Αυγούστου 2009

Για το "Ζήτω τα λαϊκά κορίτσια" του Παντελή Αμπαζή




ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΑΜΠΑΖΗΣ
ΖΗΤΩ ΤΑ ΛΑΪΚΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ (2CD)
MBI


ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ: ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΟΚΑΡΙΝΗΣ, ΦΟΙΒΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΙΑΣ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΕΜΙΡΛΗΣ, ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΚΛΑΣ, ΛΑΥΡΕΝΤΗΣ ΜΑΧΑΙΡΙΤΣΑΣ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΗΤΡΟΥΣΗΣ, ΠΑΝΟΣ ΜΟΥΖΟΥΡΑΚΗΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΣΤΑΝΤΖΟΓΛΟΥ,ΣΑΚΗΣ ΜΠΟΥΛΑΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΤΟΥΝΙΑΣ, ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΥΛΙΚΑΚΟΣ, ΡΕΝΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ


Ο Παντελής Αμπαζής εμφανίστηκε το 1996 με τον δίσκο «Παντελώς Χειροποίητα». Ακολούθησαν κάποια τραγούδια για τον Πέτρο Γαϊτάνο και η «Ανώτατη Ζαμπετική» πάνω σε ανέκδοτες μελωδίες του Γιώργου Ζαμπέτα. Ο νέος διπλός δίσκος του περιέχει 13 τραγούδια, εκ των οποίων ένα ανέκδοτο του Ζαμπέτα και δύο του Λογό (Γιάννη Λογοθέτη). Ο Αμπαζής υπογράφει στίχους και/ή μουσική στα άλλα δέκα, εκ των οποίων δύο σε μουσική Μωυσή Ασέρ και ένα σε μουσική Γιάννη Γιοκαρίνη. Ως κορυφαίο, διαλέγω το βαρύ "Είμαι μάγκας και γουστάρω" σε στίχου του αείμνηστου Άκου Δασκαλόπουλου και ερμηνεία Γιάννη Ντουνιά. Παρά τους πολλαπλούς συντελεστές, τα τραγούδια ακούγονται ως μια ενότητα (με εξαίρεση το τηλεοπτικό "Ελλάς το μεγαλείο σου"), κυρίως λόγω της προσεγμένης και ομοιογενούς ενορχήστωσης, στην οποία εξέχουσα θέση κατέχουν τα πνευστά. Η ορχήστρα είναι πολυπληθής και με δυνατά ονόματα (Τατασόπουλος, Βαβάτσικας, κ.α.). 
Και οι στίχοι είναι ευφυείς χωρίς να γίνονται εξυπνακίστικοι, και προπάντων τραγουδιούνται. Μέσα στην επιθεωρησιακή διάστασή τους, ο ακροατής θα ανακαλύψει ένα χιούμορ με σοβαρότητα και μια μαγκιά με αιτία.

Μία ένστασή μου αφορά τις πολλαπλές μουσικές παραπομπές στον Ζαμπέτα. Οι επιρροές στη μουσική είναι θεμιτές, αλλά πρέπει να εγκολπώνονται υπόγεια και να αναπλάθονται, και όχι να αναπαράγονται στερεοτυπικά. Μια άλλη ένσταση αφορά το 2ο CD, το οποίο δεν έχει εμφανή λόγο ύπαρξης. Το ομώνυμο τραγούδι του δίσκου δεν δικαιολογεί την έκδοσή του σε εφτά (7!) διαφορετικές ρυθμικές και ερμηνευτικές εκδοχές. Δωράκι προς το κοινό, ή σουξέ με το ζόρι; Συνολικά πάντως, ο νέος δίσκος του Αμπαζή είναι ευχάριστος και αντι-συμβατικός. Και, απηυδισμένος από το μοντέλο της ψαγμένης και από-ερωτικοποιημένης γυναίκας, προσυπογράφω το ηθικό δίδαγμα: «Ζήτω τα λαϊκά κορίτσια»!

Ηρακλής Οικονόμου
(Περιοδικό ΔΙΦΩΝΟ - "Νέες Κυκλοφορίες")

Σάββατο 1 Αυγούστου 2009

Για το "Στο δρόμο" του Ηρακλή Κοντού & των Αργοναυτών





ΗΡΑΚΛΗΣ ΚΟΝΤΟΣ & ΟΙ ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ
ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ
ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ

Έρχομαι από μακριά / και μακριά θα πάω / δεν ζητιανεύω τη δραχμή σας συμπολίτες / μόνο την καλησπέρα σας ζητάω. Από το πρώτο τραγούδι, τον πρώτο στίχο, το πρώτο μέτρο, το cd «Στο Δρόμο» προϊδεάζει για τα δύο κύρια χαρακτηριστικά του: την αβίαστη, πηγαία μελωδικότητά του και την καίρια αλλά ταυτόχρονα λιτή στιχουργική του. Και τα δύο αυτά στοιχεία λείπουν τόσο πολύ από το τραγούδι, και ο συνονόματος Ηρακλής Κοντός και οι συνεργάτες του φαίνεται να τα διαθέτουν άφθονα. Δεν είναι και λίγο αυτό… καθώς σήμερα ένα τραγούδι που μπορεί να τραγουδηθεί και να γίνει αντιληπτό, που μπορεί να αγγίξει δηλαδή, θεωρείται περίπου ως έγκλημα από τους μονίμως προβληματισμένους αλλά δίχως μελωδίες, φλύαρους καλλιτέχνες μας.

Πέρα από την υψηλή αλλά ταυτόχρονα προσβάσιμη τέχνη του Κοντού με μικρά διαμάντια όπως «Το τραγούδι της μάνας» και η «Γλυκειά συνήθεια», δεν λείπουν και οι εκπλήξεις από το δίσκο. Όπως η επανεκτέλεση του αριστουργηματικού «Από έρωτα πεθαίνουν τα κλαριά» του Γιάννη Γλέζου σε ποίηση Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα με τη φωνή του Βασίλη Λέκκα. Όπως το ομώνυμο «Στο δρόμο» σε στίχους και μουσική του Πάνου Κατσιμίχα. Όπως η συμμετοχή του Παντελή Θαλασσινού στην ερμηνεία της «Αμοργού». Όμως, τίποτε από όλα αυτά δεν θα μπορούσε να σταθεί χωρίς τις πολύ καλές ενορχηστρώσεις του δίσκου (με πυρήνα τις κιθάρες και τη φυσαρμόνικα), τις περισσότερες απ’ τις οποίες υπογράφει ο Δημήτρης Μαρινόπουλος. Πρόκειται για το έτερο μέλος του συγκροτήματος «Αργοναύτες», οι οποίοι πρωτοεμφανίστηκαν δισκογραφικά το 2005. Συνολικά, έχουμε εδώ 12 τραγούδια συν ένα μαγευτικό ορχηστρικό («Δονούσα») συν μία αυτοσχεδιαστική εισαγωγή («Αμοργός»), τα οποία θα συγκινήσουν τους νοσταλγούς του καλού ελληνικού τραγουδιού, παραπέμποντας ευθέως στις καλύτερες στιγμές του.

Ηρακλής Οικονόμου
(Εφημερίδα Η ΕΠΟΧΗ)