Τετάρτη 29 Μαΐου 2013

θα είχε μόνο μουσική



ΕΤΣΙ ΜΟΥ ΛΕΣ

Αν η αγάπη μας ήτανε άστρο
θα 'ταν ο αποσπερίτης
έτσι μου λες

Του γαλαξία ο αλήτης
που όλο διψάει για αγκαλιές
έτσι μου λες
έτσι μου λες

Αν η αγάπη μας ήταν τραγούδι
θα είχε μόνο μουσική
αφού θα μίλαγαν μόνο τα μάτια
στίχο θα είχε τη σιωπή
τη σιωπή
τη σιωπή

Αν η αγάπη μας ήτανε δέντρο
θα 'ταν ένα κυπαρίσσι
έτσι μου λες

Γιατί έτσι το 'φτιαξε η φύση
αιώνιο κι αειθαλές
έτσι μου λες
έτσι μου λες

Αν η αγάπη μας ήταν τραγούδι
θα είχε μόνο μουσική
αφού θα μίλαγαν μόνο τα μάτια
στίχο θα είχε τη σιωπή
τη σιωπή
τη σιωπή
τη σιωπή
τη σιωπή


Η μουσική του Μιχάλη Τερζή, οι στίχοι του Νίκου Φραγκούλη, και η ερμηνεία της μοναδικής Καίτης Χωματά. Με τα πρώτα δύο μέτρα έχεις ήδη αφήσει πίσω σου τη γη, και κάπου εκεί στο μέσον του τραγουδιού βρίσκεσαι ήδη στο μέσον του γαλαξία. Τι μαγνητικές καταιγίδες, διαστημικό τουρισμό και πράσινα άλογα... Ένα τέτοιο τραγούδι αρκεί για να εκτοξευτείς και στο φεγγάρι. ηρ.οικ.

Παρασκευή 24 Μαΐου 2013

Συζήτηση για τη λατινοαμερική λογοτεχνία, και Latin Party!







¡Hasta la traducción, siempre!

Ο Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών διοργανώνει ανοιχτή εκδήλωση
για τη μετάφραση της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας

Συζητούν οι μεταφράστριες και μεταφραστές, μέλη του ΣΜΕΔ: 

Κώστας Αθανασίου
Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη
Κρίτων Ηλιόπουλος
Τατιάνα Ραπακούλια

Την Παρασκευή 31 Μαΐου, στις 19:30
στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων
Ερμού 136, Αθήνα

¡Θα ακολουθήσει λάτιν πάρτι για ξέφρενη ενίσχυση του ΣΜΕΔ και οικονομικό χορό!

Είσοδος ελεύθερη

Πέμπτη 23 Μαΐου 2013

Welcome to the show, στη Λέσχη Αναιρέσεις





- Προβολή του ντοκιμαντέρ για τον Παύλο Σιδηρόπουλο "Welcome to the show" και συζήτηση με τους δημιουργούς, Κώστα Πλιάκο και Αλέξη Πόνσε.
- Μουσικό αφιέρωμα στο ελληνόφωνο Ροκ σε επιμέλεια Μιχάλη Παπαμακάριου.

Την Παρασκευή 24 Μαΐου, στις 9 μ.μ.
Λέσχη ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ
Ιπποκράτους 175 & Λασκάρεως

Κυριακή 19 Μαΐου 2013

Κυκλοφόρησε ο Μετρονόμος με μίνι-αφιέρωμα στην Ελένη Καραΐνδρου



ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ, Τεύχος 48

Περιεχόμενα: 

Αφιέρωμα στην Ελένη Καραΐνδρου


- Eλένη Καραΐνδρου: «Στερήσαμε το όνειρο και την ελπίδα από τη νέα γενιά», του Αντώνη Περιβολάκη 

- Ο Manfred Eicher για την Καραΐνδρου: «Συγκινούμαι πολύ από τη μελαγχολία και τη σαφήνεια της μουσικής της», του Ηρακλή Οικονόμου

- Εργογραφία Ελένης Καραΐνδρου

***


- Θούριος Ίππος, της Στέλλας Βλαχογιάννη 

- Μεταξύ των άλλων…

- Σώτια Τσώτου, του Δημήτρη Αθ. Μπατζιάκα

- Σε πρώτο πρόσωπο: Ηρακλής Ζάκκας

- Μιχάλης Γκανάς: «Νιώθω πλήρης και τυχερός, νιώθω ευνοημένος», του Αλέξη Λιόλη

- Κώστας Θωμαΐδης: «Η τέχνη φέρνει την επανάσταση στην ψυχή», του Σπύρου Αραβανή

- Το άλμπουμ της ζωής μου: Χρόνης Αηδονίδης, των Σωτήρη Μπέκα & Μαριάννας Παπάκη

- Encardia. Στους ρυθμούς της ταραντέλας και της Κάτω Ιταλίας, της Λένας Βλασταρά

- Άννα Μπουρμά: «Βλέπω νέα παιδιά με όνειρα και ιδέες να τολμούν», του Αλέξη Λιόλη

- Στέλιος Κηρομύτης. Να ζευγαρώνει το τραγούδι, του Ηλία Βολιότη - Καπετανάκη

- Ψηφίδες από το μωσαϊκό της μουσικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης, του Αριστομένη Καλυβιώτη

- Κατερίνα Πολέμη: «Η μουσική είναι όπως ο πλανήτης μας . σύνορα δεν υπάρχουν!»,
του Ηρακλή Οικονόμου 

- Στάθης Αθανασίου: «Δεν μπορείς να πας ενάντια στη συναισθηματική σου αλήθεια»,
της Ελπίδας Μαρκιανίδου 

- Παναγιώτης Διαμαντόπουλος . Ένας Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ στο «Τρίκυκλο», της Τούλας Καρώνη

- Λίθοι, πλίνθοι, κέραμοι, του Σπύρου Κουρκουνάκη

- Οι πόλεις και τα τραγούδια τους, μέρος β’ Μακεδονία, του Θοδωρή Βαλσαμίδη

- Πίσω από τα όργανα: Nίκος Σαλβάνος, του Γιώργου Αλτή

- Κόρνο, το «ευγενέστερο» των χάλκινων. Ευάγγελος Σκούρας, ένας κορυφαίος,
του Κωνσταντίνου Τσικλέα

Σάββατο 18 Μαΐου 2013

ΣΑ ΛΑΘΟΣ ΝΑ 'ΝΑΙ Η ΡΟΤΑ



Για τα δεδομένα της Γιουροβίζιον και των προηγούμενων συμμετοχών μας, η φετινή πρόταση της Ελλάδας είναι κάτι παραπάνω από αξιοπρεπής. Φοβερή αίσθηση του ρυθμού με την επιλογή του σκα, ο μπαγλαμάς σε πρώτο πλάνο, αρμονικός - ή τέλος πάντων όχι κιτς - συνδυασμός δύο κόσμων, και νορμάλ ελληνικοί στίχοι ύστερα από καιρό. Αγάθωνας, Κόζα Μόστρα και Alcohol is free, λοιπόν, με δύναμη από μία Ελλάδα που έχει σίγουρα λάθος ρότα αλλά δεν παύει να τραγουδά, να χορεύει, και να ψάχνει την κατηφόρα προς τη θάλασσα. Καλή επιτυχία παίδες! ηρ.οικ.

Οι Carousel στο Athenaum Κελάρι


Carousel

Ένα μουσικό ταξίδι στην ευρωπαϊκή Μεσόγειο


Μέσ’ από τις πολυφωνίες κι από τους ήχους του ακορντεόν, της κιθάρας, των κρουστών, του μαντολίνου και του κοντραμπάσου, οι Carousel ταξιδεύουν τον ακροατή από την Ελλάδα και τη Σικελία, στα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας, στις καντσονέτες και τις ταραντέλες της Νάπολης, στην Κορσική και τη Νότια Γαλλία, ως την Ισπανία και την Πορτογαλία.

Φαίνη Νούσια : τραγούδι , κρουστά
Μαριαλένα Σπίνουλα : τραγούδι , κρουστά
Μάκης Παπαγαβριήλ : τραγούδι , κρουστά ,κιθάρα , μαντολίνο
Γιάννης Αλυγιζάκης : κιθάρα , μαντολίνο
Γιάννης Γεωργαντέλης : ακορντεόν, κιθάρα
Νίκος Ψαριανός : τραγούδι , κοντραμπάσο


Σάββατο 18 Μαϊου, ώρα 22.30
Αthenaeum Kελάρι
Αδριανού 3, Θησείο (στάση μετρό Θησείο)
τηλέφωνο: 210 3211987, 6945 160385
Είσοδος: 8 ευρώ.

Τρίτη 14 Μαΐου 2013

Γιώργος Ε. Παπαδάκης: Από τον Πυθαγόρα στον Σκαλκώτα, μέρος Α'



AΠO TON ΠYΘAΓOPA ΣTON ΣKAΛKΩTA 

Ομιλία του Γιώργου Ε. Παπαδάκη στον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών (Απρίλιος 2000) 


H επιλογή του τίτλου για την ομιλία αυτή, δεν έγινε τυχαία. O τίτλος “Aπό τον Πυθαγόρα στον Σκαλκώτα”, ούτε ποιητική άδεια επικαλείται, ούτε λογοπαίγνιο επιχειρεί. Mα τότε, θα μου πείτε, θέλει να προετοιμάσει τον ακροατή, για ένα σπουδαίο πόνημα, που διατρέχει σχεδόν όλους τους αιώνες ανάπτυξης της μουσικής τέχνης. 

Σπεύδω να σας καθησυχάσω, ότι δεν πρόκειται περί αυτού. Eίναι μια σχηματική μεν, αλλά απολύτως σοβαρολογούσα διατύπωση, για τα χρονικά τουλάχιστον όρια μέσα στα οποία εκτείνεται η ανάπτυξη της ελληνικής μουσικής. 

Όσοι ειδικεύονται και όσοι αγαπούν και εργάζονται για τη μουσική στην χώρα αυτή έρχονται αντιμέτωποι με ένα εξαιρετικά ιδιότυπο ζήτημα: 

Mια λόγια αλλά και μια λαϊκή μουσική παράδοση, που έχει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό έναντι όλων των άλλων της Eυρώπης: Eίναι η νεότερη και ταυτόχρονα η αρχαιότερη. 

H νεότερη, γιατί μόλις 170 χρόνια την χωρίζουν από την εθνική αποκατάσταση (και πολύ λιγότερο από τις πρώτες προσπάθειες για τη δημιουργία Eθνικής Mουσικής Σχολής). 

H αρχαιότερη, γιατί οι πριν από τη δουλεία ελληνικοί πολιτισμοί είχαν γεννήσει, αναπτύξει και καθιερώσει την ίδια την τέχνη της μουσικής. Eπί πλέον και πολύ σημαντικό: Tο κλασικό ευρωπαϊκό μουσικό σύστημα, είναι κατ’ αρχήν ξένο προς την (μοναδική επίσης στην Eυρώπη) φύση της ελληνικής μουσικής παραδόσεως. 

Eνα εντελώς ιδιάζον πρόβλημα (αν όχι αδιέξοδο) που οι περισσότεροι λόγιοι μουσικοί μας, απ’ τον Λαμπελέτ ως τον Kαλομοίρη το αντιμετώπισαν από τη σκοπιά του Eυρωπαίου. Kαι μόνο ο Σκαλκώτας φαίνεται πως έφτασε σε μια τραγική εσωτερική σύγκρουση. 

Tο ένα όριο λοιπόν ο Σκαλκώτας και το άλλο ο Πυθαγόρας. Oπως είναι γνωστό ο Πυθαγόρας από τη Σάμο, θεωρείται ο πατέρας της Mουσικής. Σε όλα τα μουσικά λεξικά του κόσμου, θα βρείτε γιατί ο Πυθαγόρας είναι ο πατέρας της Mουσικής: Eπειδή υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο ο οποίος πρόβαλε και υποστήριξε την επιστημονική βάση της Mουσικής. Eίναι επίσης γνωστό ότι η φιλοσοφική του θεώρηση του κόσμου βασιζόταν πάνω στην πίστη ότι κάθε τι πρέπει να ερμηνευτεί με αριθμούς. Στη μουσική, έκανε την ανακάλυψη εκείνη που έγινε η αφετηρία για όλη την μετέπειτα εξέλιξη της: Bρήκε δηλαδή και διατύπωσε τους αριθμητικούς λόγους των μουσικών φθόγγων. Mε άλλα λόγια μέτρησε, και εξέφρασε με αριθμούς τις σχέσεις των φθόγγων μεταξύ των. 

H σπουδαιότητα αυτής της ανακάλυψης (για την Iστορία της μουσικής) είναι τόσο μεγάλη όσο λ.χ. η ανακάλυψη του τροχού για την εξέλιξη του ανθρώπου. 


H MOYΣIKH TΩN EΛΛHNΩN 

Όσο κι’ αν διαφέρει η νεώτερη μουσική από την αρχαία, οι ρίζες της βρίσκονται στην Eλλάδα. Eίναι η τέχνη που συνάπτεται πολύ αμεσότερα, παρά οποιαδήποτε άλλη, με την προκάτοχο της στην αρχαιότητα. H παλαιά εκκλησιαστική μουσική λ.χ. αναπτύχθηκε κάτω από την επίδραση της παλαιότερης ειδωλολατρικής παράδοσης, αλλά διαφοροποιήθηκε, όπως ήταν φυσικό, μόνο ως προς το περιεχόμενο της. 

Eκτός όμως από την άμεση αυτή συνάφεια της ελληνικής μουσικής με τη νεώτερη ευρωπαϊκή, η ελληνική παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όχι μόνο γιατί ήταν η σπουδαιότερη τέχνη εις τον συνολικό πνευματικό βίο των Eλλήνων (που δίχως τη μελέτη της δεν μπορεί να συμπληρωθεί η κατανόηση της κλασικής αρχαιότητας) αλλά διότι η ελληνική μουσική έχει ιστορία και διότι η ιστορία αυτή βρίσκεται άρρηκτα δεμένη με την ιστορία και την ανάπτυξη του αρχαίου κόσμου, δείχνοντας πόσο μεγάλη επίδραση ασκεί στην τέχνη το πνεύμα της εποχής, η γενική συναίσθησις. 


ΠPΩTH ΠEPIOΔOΣ ΓENIKOΣ XAPAKTHPIΣMOΣ THΣ EΛΛHNIKHΣ MOYΣIKHΣ 

Ένας από τους πρωτεργάτες της αρχαίας καλαισθησίας υπήρξε το φυσικό περιβάλλον. Aπό τη μια, ένα τραχύ ορεινό έδαφος επιβάλει στους κατοίκους σκληρή εργασία που δεν επιτρέπει την οκνηρία η τις ονειροπολήσεις και την ηδυπάθεια των θερμών και υγρών χωρών του νότου. Aπό την άλλη η πλούσια μεταλλαγή της χώρας ανάμεσα σε θαυμάσια βουνά και μεγαλοπρεπείς θάλασσες, σε συνδυασμό με το πολυποίκιλο ελληνικό φως, ασκούν τη φαντασία και την καλαισθησία και γίνονται πρώτης τάξεως όπλο εναντίον της επιπόλαιας και μέτριας πρακτικής, εναντίον εκείνου που οι παλαιοί λόγιοι αποκαλούσαν “λελογισμένη νηφαλιότητα” και που είναι ο θάνατος κάθε τέχνης. 

H πολυειδία λοιπόν του εδάφους έγινε αιτία να χωριστούν οι κάτοικοι της Eλλάδας σε διάφορες κοινότητες και ομάδες ανάλογα με την εργασία της κάθε μιας. Στα βουνά η κτηνοτροφία, στους κάμπους τα χρυσά στάχυα και στη θάλασσα η ναυτιλία. Eπειδή όμως κάθε ένας εργασιακός κύκλος ήταν αυτός καθεαυτόν μικρός και δεν μπορούσε να έχει δική του υπόσταση και ανεξαρτησία, όλες οι τάξεις είχαν ανάγκη αμοιβαίας συνδρομής και έτσι ο φυσικότερος τύπος του βίου του λαού, ήταν ο τύπος της ελεύθερης ένωσης των νομών. Aλλά το μόνο δυνατό είδος του πολιτικού βίου ήταν εκείνο που αντιπροσωπεύει την ενότητα εις το πλήθος, τη ζωηρή άμιλλα και το θαρραλέο αγώνα, δηλαδή η δημοκρατία. 

H ελεύθερη ομοσπονδία συγκρατούσε τις αποχωρισμένες φυλές. H ενότητα του έθνους, ήταν μόνο ιδανική. Ως δεσμός λοιπόν χρησίμευε, κατά φυσικό λόγο, το στοιχείο εκείνο εις το οποίο αποτυπώνεται με σαφήνεια η ουσία του ιδανικού βίου του έθνους, και το στοιχείο αυτό δεν είναι άλλο από την τέχνη. 

Έτσι εξηγείται γιατί η τέχνη στους αρχαίους Έλληνες καθίσταται μέλημα του έθνους και εν τέλει η αγάπη του έθνους, είναι αγάπη της τέχνης. H τέχνη είναι εκείνη που ενώνει πάντοτε τις αποχωρισμένες φυλές της Eλλάδος και παρά τη διάρρηξη των συμφερόντων, εξεγείρει τη συνείδηση του κοινού βίου. 

H προσοχή των πολιτικών ανδρών, στρέφεται προς την τέχνη και μάλιστα προς τις μουσικές τέχνες και ιδιαίτερα προς τη μουσική με τη στενότερη σημασία. H τέχνη λαμβάνει εξέχουσα θέση στο σύνολο του πνευματικού βίου, και γίνεται το πρωτεύον στοιχείο της εκπαιδεύσεως. 


H ΘEΣH THΣ MOYΣIKHΣ ΣE ΣXEΣH ME TIΣ AΛΛEΣ TEXNEΣ 

Σύμφωνα με τη θεμελιώδη αισθητική θεωρία των Eλλήνων, οι τέχνες διαιρούνται πρώτα σε δύο γένη και στο καθένα κατατάσσονται ανά τρεις: Πρώτα (πρώτο γένος) εκείνες που τα έργα τους αναπαριστούν κάτι απολύτως έτοιμο και δεν έχουν ανάγκη καμιάς άλλης μεσολαβήσεως. Έπειτα (δεύτερο γένος) εκείνες που για να γίνουν τα έργα τους αισθητά, χρειάζονται τη μεσολάβηση και την πράξη των παριστώντων τεχνιτών (των εκτελεστών). Oι μεν πρώτες λέγονται πλαστικές (αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική) οι οποίες παρουσιάζουν το έργο τους στο χώρο και απευθύνονται στην όραση. Eίναι “οι έν ηρεμία τέχνες” , ενώ οι δεύτερες που λέγονται και μουσικές (μουσική, ποίηση, ορχηστική) παρουσιάζουν το έργο τους εις το χρόνο, σαν κάτι κινούμενο και απευθύνονται στην ακοή και τη φαντασία. (οι “εν κινήσει τέχνες”). Tο υλικό των πλαστικών τεχνών είναι η αδρανής ύλη (μέταλλο, πέτρα, ξύλο, χρώμα). Tο υλικό των μουσικών τεχνών είναι έμψυχο: ο φθόγγος, η λέξη, η σωματική κίνηση. 

Eνδιαφέρουσα είναι ακόμα η παρατήρηση των αρχαίων ότι ανά δυο οι τέχνες διαφορετικών γενών, παρουσιάζουν μια αμοιβαία συγγένεια. 

O τεχνίτης δηλαδή, μπορεί η μόνος του να συλλάβει μια ιδέα, ένα πρότυπο και να την υλοποιήσει με το έργο του, η να δανειστεί την ιδέα η το πρότυπο από τη φύση (η οποία θεωρείται το μέγιστο τεχνούργημα του αιωνίου πνεύματος του δημιουργού). και το μεν πρώτο συμβαίνει στην αρχιτεκτονική και στη μουσική (δυο τέχνες διαφορετικών γενών). Διότι ο,τι είναι για την αρχιτεκτονική η πέτρα και το μέταλλο, είναι για τη μουσική ο φθόγγος, ο ήχος. Tο μόνο δηλαδή υλικό δια του οποίου ο καλλιτέχνης πραγματοποιεί την εικόνα που συνέλαβε με τη φαντασία του. Oπως η αρχιτεκτονική πραγματοποιεί το έργο της με την πέτρα και το μέταλλο εις τον χώρο και προς όρασιν, έτσι και η μουσική κάνει το έργο αισθητό με τους φθόγγους και τους ήχους μέσα στη διάσταση του χρόνου και προς ακοήν. Για το λόγο αυτό ειπώθηκε πως η αρχιτεκτονική είναι “παγωμένη” (μαρμαρωμένη) μουσική. Αλλιώς τώρα έχει το πράγμα στη γλυπτική και στην ορχηστική. και στις δυο αυτές τέχνες, το έργο παρέχεται δια της ανθρώπινης μορφής. Eίναι δηλαδή εξ αντικειμένου. Γι’αυτό και η ορχηστική (ο χορός) είναι απ΄την άποψη αυτή κινούμενη γλυπτική. 

Aνάμεσα σε αυτές τις δυο τάξεις, βρίσκονται η ποίηση και η ζωγραφική οι οποίες παίρνουν μεν και οι δυο το πρότυπο τους από τον εξωτερικό κόσμο, αλλά για να πραγματοποιήσουν το έργο τους υφίστανται την υποβολή του πνεύματος. Eίναι δηλαδή και εξ υποκειμένου και εξ αντικειμένου. 

Tο ουσιώδες και κοινό γνώρισμα όλων των τεχνών είναι το μέτρο, ώς συμμετρία στις έν χώρω τέχνες και ώς ρυθμός στις έν χρόνω (η έν κινήσει). H συμμετρία και ο ρυθμός αποτελούσαν για τους αρχαίους την ψυχή κάθε κάθε τέχνης. H μουσική κατά την αντίληψη τους δεν είναι τίποτε άλλο παρά η τέχνη της εύρυθμης κίνησης. μια θεωρία που διαφέρει ουσιωδώς από τη σύγχρονη, σύμφωνα με την οποία, η αλληλουχία των τόνων είναι πάντοτε το μέσο για την έκφραση αισθημάτων και διαθέσεων. Tο ελληνικό πνεύμα προσεγγίζει τη μουσική με εξαιρετική αγάπη προς το πλαστικό μέρος της δηλαδή τη μελωδία. Tην ωραία γραμμή της αλληλουχίας των φθόγγων η οποία κυλάει με σαφήνεια και καθαρότητα. Aντίθετα το στοιχείο της αρμονίας (των συνηχήσεων) υποχωρεί ως κάτι ξένο και ταραχώδες. μια αντίληψη που και σήμερα ακόμα ανιχνεύεται στους φυσικούς φορείς της μουσικής παράδοσης του τόπου. 

Στο πλαστικό λοιπόν πνεύμα της μουσικής, το οποίο αρέσκεται στο συνοπτικό και το εύληπτο ανταποκρίνεται και η μονοφωνία. Διότι η πολυφωνία διαταράσσει την διαύγεια της αντιλήψεως και δυσχεραίνει το ευκατανόητο. τα χορωδιακά τραγούδια εκτελούνται με τρόπο που οι φωνές να ενισχύουν η μια την άλλη, δηλαδή παράλληλα και σε οκτάβες. Και αν υπάρχουν όργανα που συνοδεύουν, αυτό γίνεται πάλι με ομοφωνία. Tο κάλλος λοιπόν της αρχαίας μουσικής αποτελούσαν από τη μια η διαύγεια και η ακρίβεια του φθόγγου και από την άλλη η ρυθμικά καλοπροσαρμοσμένη αλληλουχία των φθόγγων της μελωδίας. H πολυφωνία, για να είναι αρεστή, προϋποθέτει στη μουσική φαντασία μια κάποια επισκόπηση του χώρου. Aλλά η αρχαία περί μουσικής αντίληψη θεωρούσε τη μουσική αποκλειστικά τέχνη της κίνησης εις τον χρόνο. Γι’αυτό και η κατανόηση των λεπτεπίλεπτων διαφορών της μελωδικής κίνησης γινόταν κατά ένα τρόπο που εμείς σήμερα δύσκολα προσεγγίζουμε. Tο ίδιο συμβαίνει και στη ρυθμική, στη ρυθμοποιΐα. H αγχίνοια του αρχαίου μουσικού στρεφόταν περισσότερο προς την επινόηση πολυειδών και χαρακτηριστικών σχημάτων της σωματικής κίνησης, δηλαδή ρυθμών. Γι’αυτό και η αρχαία ελληνική ρυθμική έχει να παρουσιάσει τέτοιο πλούτο, που ανάλογο του ματαίως επιζητεί η νεώτερη μουσική. 

Aλλά αυτή η ίδια η θεωρία περί μουσικής των αρχαίων, εμπεριέχει και τα στοιχεία του περιορισμού της ως τέχνης. 

H λαμπρότητα και η δύναμη της πολυφωνίας, και του μουσικού χρώματος, όπως τα αντιλαμβανόμαστε σήμερα, ήταν αγνωστα στο ελληνικό αυτί, διότι η μουσική δε στόχευε, όπως σήμερα στο συναίσθημα, στην περιγραφή η την πρόκληση συγκινήσεων, αλλά όφειλε να συμπορεύεται και να υπηρετεί το μέτρο. Nα καταπραΰνει και όχι να εξάπτει. Γι’αυτό και ως κανόνας επικρατούσε, να σχηματίζει κατιούσες μελωδίες. Oπου κατ’εξαίρεσιν, εμφανιζόταν στοιχεία πολυφωνίας, εκεί μπορούσε η ενόργανη μουσική (το αγαπημένο παιδί της νεώτερης μουσικής) να πάρει ένα δευτερεύον, και με μέτρο αναπτυσσόμενο μέρος. τα δυο ουσιώδη είδη της ενόργανης μουσικής των Eλλήνων, η κιθαριστική και η αυλητική, εξυπηρετούσαν μόνο τη φωνητική μουσική. O,τι εκτελούσαν ήταν επινόημα και έργο φωνητικό. Hταν δηλαδή απλή διακόσμηση της ωδής με τα αντίστοιχα όργανα. Oυδέποτε η ενόργανη μουσική, ούτε εισήγαγε ούτε συνετέλεσε στη δημιουργία ιδιαίτερων αυθυπόστατων μουσικών σχημάτων. H ελληνική λοιπόν μουσική είναι ουσιαστικά (ακόμα και όταν εκτελείται από όργανα) φωνητική μουσική (ωδή). O Aριστοτέλης λέει πως η μουσική δεν είναι τίποτε άλλο παρά η εντονότερη απόλαυση της ποιήσεως και η αποστολή της είναι να προκαλέσει στην ψυχή του ακροατή το αίσθημα και τις ιδέες εκείνες που θα βοηθήσουν στην πλήρη κατανόηση του ποιητικού έργου. Aυτό μάλιστα αποτελεί το κεντρικό σημείο γύρω από το οποίο οφείλουν να ταχθούν όλα τα στοιχεία της εκτελέσεως. 

Eτσι εξηγείται γιατί συνδέεται τόσο στενά η ιστορία της αρχαίας μουσικής με της ιστορία της αρχαίας ποίησης.

(συνεχίζεται...)

Κυριακή 12 Μαΐου 2013

Η λίστα της ντροπής





Διάβασα με ενδιαφέρον τη λίστα της Athens Voice για τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στην ελληνική μουσική ΕΔΩ.

Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση, ένιωσα μία απογοήτευση ιδιαίτερα έντονη, σχεδόν υπαρξιακή, ένα μείγμα μελαγχολίας και οργής, και μία υποψία που σύντομα μετατράπηκε σε πανικό: δεν τα έχουμε δει όλα. Η παρακμή έχει δρόμο ακόμα. Η κάθοδος στην κόλαση μιας εποχής προβλέπεται αργή και βασανιστική, παρεκτός κι αν έχετε ήδη πάρει το  χρυσωμένο χαπάκι σας. Τα δικά μου τελείωσαν, και οι φλόγες του κολαστηρίου μου χαϊδεύουν ήδη τρυφερά την πλάτη. Και όχι, μην παρασύρεστε από το αεράκι... φύσηξε πουνέντης...

Σκέφτομαι πόσο τυχερός υπήρξα στη ζωή μου καθώς πρόλαβα μία εποχή όπου οι άνθρωποι πίστευαν ότι τη μουσική την έκαναν να συμβαίνει οι συνθέτες, οι στιχουργοί, οι ερμηνευτές και οι μουσικοί. Σήμερα, φαίνεται ότι αυτοί που έχουν αναλάβει να μιλούν εξ ονόματος του κόσμου θεωρούν πιο επιδραστικό το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Παπαδημητρίου παρά τους ζωντανούς ή νεκρούς δημιουργούς και εκτελεστές του ελληνικού τραγουδιού. Έπρεπε να ζήσω τη μέρα που θα έβλεπα τους ιδιοκτήτες των σκυλάδικων της Πειραιώς και κάθε λογής δημοσιοσχεσίτη / μανατζερίσκο / εταιρειάρχη / δημοσιογράφο / γόνο μεγαλοαστών ευγενών να απεικονίζονται ως στυλοβάτες του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού, πλάι σε ελάχιστους πραγματικά σοβαρούς δημιουργούς (χρειάζεται πάντα και το ξεκάρφωμα που σου δίνει ένας Κραουνάκης και ένας Μικρούτσικος κι ένας Νιόνιος). Την απλή σκέψη ότι χωρίς δημιουργούς - ζώντες και νεκρούς - δεν θα υπήρχε κανένας για να μανατζαριστεί ή να δισκογραφηθεί ή να προβληθεί ή να παρουσιαστεί ζωντανά επί σκηνής, φαίνεται ότι ήταν πολύ δύσκολο να την κάνουν οι συγγραφείς της λίστας με τα 100 πιο επιδραστικά (άλλο και τούτο...) πρόσωπα.

Εμπρός λοιπόν Mad TV, εμπρός Heaven, εμπρός Ιερά Οδό, εμπρός Μελωδία, εμπρός Ράδιο Αρβύλα, εμπρός Αθηνών Αρένα, εμπρός Ρουβά, εμπρός Λάμψη, συνεχίστε να επιδράτε στην ελληνική μουσική με τον ίδιο θεάρεστο τρόπο που το κάνατε ως τώρα. Κι εσύ Athens Voice, εμπρός, συνέχισε να μετατρέπεις το μυαλό και τις αισθήσεις μας σε ταραμοσαλάτα.  Ελπίζω μόνο κάποτε πλάι στο όνομα του Ανδρέα Κουρή να θυμηθείς και το όνομα κανενός Βαγγέλη Κορακάκη, κανενός Αργύρη Μπακιρτζή, κανενός Γιώργου Σταυριανού, κανενός Μάνου Ελευθερίου, κανενός Τζίμη Πανούση, κανενός Γιώργου Νταλάρα, καμιανής Ελένης Καραΐνδρου, κανενός Κώστα Τριπολίτη, κανενός Δημήτρη Μαραμή, κανενός Γιώργου Καζαντζή, κανενός Νότη Μαυρουδή, καμιανής Λένας Πλάτωνος, κανενός Χρήστου Θηβαίου, κανενός Παντελή Θαλασσινού, κανενός Αλέξανδρου Εμμανουηλίδη, καμιανής Σαβίνας Γιαννάτου, κανενός Παντελή Θεοχαρίδη, κανενός Βασίλη Δημητρίου, και πάει λέγοντας.

Το γεγονός ότι ο κύριος Μηλάτος - εκ των συγγραφέων του αξιοθρήνητου πονήματος - διαθέτει εκπομπή στο ραδιοφωνικό σταθμό του Συνασπισμού "105.5 Στο Κόκκινο" απλώς επιτείνει τη μελαγχολία μου. Κάποτε η Αριστερά έβγαζε πολιτισμό και Λαμπράκηδες. Τώρα ξερογλείφει την αστική τάξη και τα παράσιτα της κακογουστιάς που από κοινού έχουν αναλάβει να μας εκπολιτίσουν. Καλή χώνεψη.

ηρ.οικ.

Παρασκευή 10 Μαΐου 2013

Επιτέλους λίγη πραγματικότητα!




«ΜΕΤΑΚΟΜΙΣΗ ΤΩΡΑ» ΚΑΙ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ

Ωχ, αυτό που φοβόμουν έγινε... κατέφτασε και το βίντεο-κλιπ. Η εικόνα αποστειρωμένη στο μάξιμουμ: άδειοι δρόμοι, άδεια πεζοδρόμια, άδεια η στάση του τραμ. Ο κύριος σκηνοθέτης βρήκε μαργαρίτες και λιβάδια· πού; Δεν ξέρω, μπορεί στον Βοτανικό Κήπο στο Δαφνί… αλλά μετά πώς πας με ποδήλατο στο κέντρο της Αθήνας; ΟΚ, μπορεί να σε πάνε κομβόι οι Ατενίστας, γιατί μόνος σου με ποδήλατο στη Λεωφόρο Αθηνών μάλλον έχεις κλεισμένο κρεβάτι στο ΚΑΤ (αν σε βρει το ΕΚΑΒ, αλλιώς ετοιμάσου να μπουσουλήσεις μόνος σου σε κάνα παγκάκι, όπου εκεί θα σε περιμένει η Δημουλά, ειδικά αν έχεις πάρει και χρωματάκι από τον μαγιάτικο ήλιο). Οι ήρωές μας στο βίντεο-κλιπ μοιάζουν βγαλμένοι από το Next top model, ακούνε γουόκμαν και κρατάνε πολύχρωμα μπαλόνια. Ούτε διαφήμιση της Lacta να 'βλεπα θεούλη μου. Συναντιούνται όλοι έξω από το νέο σπίτι της Ελεονώρας Ζουγανέλη. Κατά πού πέφτει το σπίτι; Εδώ γελάνε!!! Απορία: αυτό που βλέπω δεν είναι η Διονυσίου Αρεοπαγίτου, δίπλα στα σπίτια του Τσοχατζόπουλου; Εκεί βρήκε το καινούργιο και φτηνό σπίτι η Ελεονώρα; Στον πιο ακριβό δρόμο της Ελλάδας; Διονυσίου Αρεοπαγίτου 31; Το βλέπετε κι εσείς; Μπορεί και να μην είναι, αλλά δεν με νοιάζει αν είναι, με νοιάζει που μοιάζει.

Πριν από μερικές μέρες ήρθε ο κολλητός μου από Λονδίνο. Συναντηθήκαμε το ίδιο βράδυ και με αφορμή κάτι εντελώς άσχετο μου είπε εμφατικά: «Ηρακλή, χρειαζόμαστε επιτέλους λίγη πραγματικότητα». Λοιπόν, η απαίτηση αυτή ταιριάζει «γάντι» στο κακόμοιρο τραγούδι μας, και δεν χωράνε ευγένειες στο να την αρθρώσουμε. Επιτέλους, λίγη πραγματικότητα ρε! Λίγη γαμημ### πραγματικότητα!

Το βάθεμα της κρίσης σημαίνει αντικειμενικά και βάθεμα της ταξικής πάλης. Γιατί αυτό έχουμε αγαπητή μου αναγνώστρια, ταξική πάλη, μόνο που το έχουν πάρει χαμπάρι μόνο οι από πάνω, οι οποίοι συμμετέχουν σε μία αέναη πάλη για να σου ρουφήξουν τις καταθέσεις, να σου σουφρώσουν το σπίτι, να σου εξαϋλώσουν τις συντάξεις, να σου εξευτελίσουν την εργατική σου δύναμη, να σου αφαιρέσουν κάθε υπόσταση ως εργαζόμενης και ως πολίτη, και μετά να σου πουν ότι όλα αυτά τα έκανε η ...κρίση ενώ οι ίδιοι θα μετράνε τις φουσκωμένες καταθέσεις τους στην Ελβετία. Ποιος δεν έχει πάρει χαμπάρι την ταξική πάλη των δυνατών; Μονάχα οι αδύνατοι, οι οποίοι πρέπει να πειστούμε με νύχια και με δόντια ότι ό,τι ζούμε απλά δεν το ζούμε, ή ότι καλώς το ζούμε, ή ότι θα το ζήσουμε για λίγο και μετά θα επιστρέψουμε στις παλιές καλές εποχές. Η διαχείριση της πραγματικότητας στο φαντασιακό είναι ταξική πάλη big time, όχι αστεία.

Enter ελληνικό τραγούδι. Enter πραγματικότητα. Το κάλεσμα για πραγματικότητα σημαίνει κάλεσμα για να σκύψει η τέχνη πάνω από την υλικότητα της δυστυχίας, αλλά και πάνω από την υλικότητα της χειραφέτησης. Σημαίνει διάλογο με ό,τι επαναστατικό κοιμάται μέσα στο ήδη υπάρχον. Σημαίνει ποίηση αλλά και σκληρότητα, χωρίς υποταγή στην λογική της καθεστωτικής παρηγοριάς. Σημαίνει ανέβασμα του συλλογικού μέσα από το δραματικά ατομικό - ένα ατομικό που είναι όμως συγκεκριμένο, ειλικρινές και αφτιασίδωτο, και όχι αόριστη επίκληση μυαλού, ψυχής και καρδιάς με τη σέσουλα.

Θυμάμαι μία νεανική σειρά που είχε κάνει θραύση στα πρώτα πανεπιστημιακά μου χρόνια, το "Λόγω Τιμής" του MEGA. Το όλο κατασκεύασμα το έβρισκα σιχαμερό, από ένστικτο. Ένας λόγος ήταν που το εσωτερικό των δήθεν φοιτητικών σπιτιών παρέπεμπε σε βίλα από τη "Δυναστεία" και τη "Λάμψη". Τα πρόσωπα, οι διάλογοι, τα βλέμματα, οι κινήσεις, οι μουσικές του Παπαδημητρίου, οι εξυπνακισμοί του σεναρίου, όλα ήταν αποστειρωμένα. Τόσο φριχτά, τόσο απόλυτα αποστειρωμένα ήταν, και όσο περισσότερο τονιζόταν με μουσικές πινελιές και ρομαντικά βλέμματα το δήθεν συναίσθημα, τόσο ασφυκτικότερη γινόταν η απουσία του οποιουδήποτε συναισθήματος. Δεν μπορώ παρά να αντιπαραβάλλω όλο αυτό το κενό του "Λόγω Τιμής" στην παλλόμενη ζωή του "Κάμπινγκ". Τη θυμάστε τη σειρά "Στο Κάμπινγκ" που έδειχνε η ΕΡΤ το 1989; Η αγαπημένη μου. Αποτελεί για μένα πρότυπο ευαισθησίας, τρυφερότητας, έως και κοσμοθεωρίας και τρόπου ζωής.

Κι αν κάτι χρειαζόμαστε σήμερα από την τέχνη είναι περισσότερα "Κάμπινγκ", διάτρητα από την αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον του, ξεχειλισμένα από ιδέες κι από πολιτική μέσα στο νόημα της κάθε λέξης και στο ήθος της κάθε χειρονομίας, "Κάμπινγκ" γεμάτα απλότητα και ευθύτητα, γεμάτα πραγματικότητα. Εκεί καλούμαστε να μετακομίσουμε και όχι σε μια νέα φυλακή δήθεν αισιοδοξίας που την επόμενη μέρα μεταστρέφεται - μέσα στον αφόρητο αυτισμό της - σε κατάθλιψη. Σε ένα κάμπινγκ χωρίς πολύχρωμα μπαλόνια και ψεύτικα παράθυρα, γεμάτο όμως με την υπόσχεση της πραγματικής συνάντησης και - ποιος ξέρει; - της πράξης.

ηρ.οικ.

ΥΓ (1): Δεν υπάρχει λόγος να παραπέμπει στυλιστικά η γλυκύτατη Ζουγανέλη στο ψεύτικο χαμόγελο της ύστερης Άλκηστης Πρωτοψάλτη. Δεν υπάρχει λόγος να φάμε ξανά τη διαφημιστική αισθητική με την οποία μας ταΐσατε από τα μέσα των 1990s μέχρι σήμερα. Μας τελείωσαν η γκλαμουριά και η χαζοχαρουμενιά, κατανοητόν; Μπορείτε να πάρετε αυτή την αλλοτριωτική αισθητική σας σπίτι σας, μπορείτε να παίξετε αν θέλετε μ' αυτήν, μπορείτε να τη βάλετε κορνίζα στον τοίχο σας. Μόνο μη μας τη σερβίρετε άλλο.

ΥΓ (2): Και επειδή δεν εννοώ ότι πρέπει ντε και καλά να επιστρέψουμε στο σοσιαλιστικό ρεαλισμό, ιδού ένα εκπληκτικό μείγμα πραγματικότητας και σουρεαλισμού από το Φοίβο Δεληβοριά. Μελετήστε πόσο διαφορετική είναι η προσέγγιση του βίντεο-κλιπ (αλλά και του ίδιου του τραγουδιού) έναντι της πραγματικότητας και των πολλαπλών εκδοχών της. Δείτε τους περαστικούς, τα τρόλεϋ, τους οδοκαθαριστές, τις αφίσες της ΚΝΕ στο πανεπιστήμιο, τις διάφορες ηλικίες στο δρόμο, το γκροτέσκο της πρότασης γάμου, τα κρυμμένα λουλούδια κάτω από το πανοφώρι. Μόνο έτσι βγαίνουν τριφύλλια στη Σίνα. Και μόνο έτσι μπορούμε να πάρουμε μπρος, χωρίς "μη μιλάς, άκου", "πρέπει σου λέω να πιστέψεις", "σου λέω προχώρα", "πάτα γκάζι", και άλλους γελοίους πατερναλισμούς και προστακτικές της δεκάρας.




Τρίτη 7 Μαΐου 2013

Ανταρτο-Rock




Ανταρτο-Rock


του Πάνου Τζαβέλλα


(Απόσπασμα από το βιβλίο «Ανταρτο-Rock», Ελεύθερος Διάλογος, 1992, σελ. 12-13. Αναδημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ).


Δούλεψα σε καμπαρέ, σε ταβέρνες, σε σκυλάδικα, σε κάθε είδους στέκια. Γνωρίστηκα με τους συνθέτες του Νέου Κύματος και συνεργάστηκα με τον Μάνο Λοΐζο και τον Χρήστο Λεοντή. Έτσι ανέβηκα στην Πλάκα, όπου χτυπούσε η καρδιά της καλλιτεχνικής Αθήνας κι ήταν σχολείο για τους νέους καλλιτέχνες και χώρος για να εκφραστούν. Εκεί έκαναν την εμφάνισή τους οι μπουάτ, στέκια των νέων: Εννέα Μούσες, Κατακόμβη, Πέμπτη Εποχή, Εσπερίδες, κ.α., όπου οι νέοι κοινωνούσαν τη θεία τέχνη. Όνειρο και μαγεία. Και ξαφνικά, δικτατορία.

Απρίλης 1967. Άιντε πάλι απ’ την αρχή. Παρανομία, κυνηγητά, σύλληψη το 1968. Καταδίκη 20 χρόνια καταναγκαστικά και ξανά στις φυλακές Αβέρωφ κι ύστερα στον Κορυδαλλό. Καινούργιοι φίλοι και σύντροφοι, προπαντός νέοι. Η πρώτη μου φροντίδα ήταν να βρω κιθάρα. Απευθύνομαι στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Πού ξέρεις, μπορεί να γίνει κανένα θαύμα! Μου απορρίπτουν την αίτηση. Επανέρχομαι, αναφέροντάς τους ότι είμαι επαγγελματίας κι άρρωστος βαριά και θέλω την κιθάρα για εξάσκηση κι όχι για ψυχαγωγία. Μου απαντούν πώς θα ενοχλώ τους συγκρατούμενούς μου και την απορρίπτουν. Τρίτη αίτησή μου: να μου επιτρέψουν κιθάρα χωρίς ηχείο και να παίζω σε χώρους όπου δεν θα υπάρχουν συγκρατούμενοι μου, π.χ. στα πλυσταριά. Εγκρίνεται η αίτησή μου. Αρχίζω τη μελέτη στα πλυσταριά, μες στην υγρασία, τα τσιμέντα, τις αναθυμιάσεις και την ψύχρα. Τούτη τη φορά έχω κιθάρα στα χέρια μου, έστω και χωρίς ηχείο. Μελετάω σε βάθος τους ρεμπέτικους δρόμους, το δημοτικό τραγούδι, τη βυζαντινή μουσική. Το Νέο Κύμα και τα έργα του Μίκη και του Μάνου τα γνώριζα καλά. Πώς να γράψεις ελληνικό τραγούδι, όταν δεν έχεις αφομοιώσει ό,τι δημιούργησε η ελληνική ψυχή στην πορεία των αιώνων; Ανακαλύπτω καινούργια μονοπάτια. Πίνω από γάργαρες πηγές. Παράλληλα, καταγράφω τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης και τα μαθαίνω στους νέους. Μαζί οργανώνουμε μια μπουάτ σι ένα πατάρι της φυλακής. Εξασκούμαι για να είμαι έτοιμος, όταν βγω. Και ήμουν έτοιμος. Το Ι971 αποφυλακίζομαι προσωρινά με το νόμο «περί ανηκέστου βλάβης». Γραμμή για την Πλάκα. Στήνω το Λημέρι μου. Τώρα το τραγούδι είναι αγώνας. Πρέπει ν’ ακουστεί το προοδευτικό τραγούδι, που ξυπνάει τις συνειδήσεις, να τονώσουμε το ηθικό του κόσμου που είναι πεσμένο και προπαντός να ξαναβρεθούμε για να ξαναχτίσουμε τις οργανώσεις, που είχαν σμπαραλιαστεί απ’ τα χτυπήματα της Ασφάλειας. Αυτή ήταν η εντολή.

Το τραγούδι μας έπεσε σαν τη βροχή σε καψαλισμένη γη. Τα τραγούδια των πρωτοπόρων συνθετών και του Νέου Κύματος δόνησαν ξανά τις καρδιές και τις συνειδήσεις των Αθηναίων. Τραγουδάω και δικά μου τραγούδια, το «κυρ-Παντελής», «Ξυπνήστε» κλπ. Κι ύστερα έπρεπε ν’ αναστήσουμε τον αγωνιστή ποιητή Φώτη Αγγουλέ απ’ τις μελωδίες μας. Κάπου - κάπου, πετάμε και κανένα αντάρτικο. Μας τραβούσαν στην ασφάλεια, μας προπηλάκιζαν, μας έδερναν, προσπαθούσαν να τρομοκρατήσουν τον κόσμο. Δεν κάναμε πίσω. Η μπουάτ άρχιζε να γεμίζει. Να και το μεροκάματο. Ποιος όμως λογάριαζε τα λεφτά; Έπρεπε να ξαναβρεθούμε και ξαναβρεθήκαμε. Έπρεπε το αντάρτικο τραγούδι να επιστρέψει στο δημιουργό του το λαό και να γίνει κτήμα της νέας γενιάς κι έγινε.

Με την πτώση της χούντας έγινε το σώσε. Ξαφνικά βρεθήκαμε στην κορυφή του κύματος. Ζήσαμε στιγμές ανεπανάληπτες. Ο λαός μας αντάμειψε με την παρουσία του. Μπαρουτοκαπνισμένοι αντάρτες και καπεταναίοι, αγωνιστές που άσπρισαν στην πάλη για κοινωνική πρόοδο και δικαιοσύνη, με τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους, γέμιζαν τη μπουάτ κι όχι πια με σκυμμένο κεφάλι μα περήφανοι για τα κατορθώματα τους και τους αγώνες τους κι από γύρω οι νεολαίοι κι όλοι μαζί να τραγουδάμε, να χορεύουμε, να κλαίμε και να γελάμε, να χαιρόμαστε. Και τ’ αντάρτικα τραγούδια μας, αρκετά χρόνια απαγορευμένα, να τραντάζουν τα θεμέλια της αντίδρασης, του δοσιλογισμού και της υποτέλειας. Είχε έρθει η ώρα της δικαίωσης. Ο λαός είχε ξαναβρεί την αισιοδοξία του, τα συκοφαντημένα ιδανικά του, την ιστορία του.

Φίλε, μην απελπίζεσαι. Τίποτα δεν είναι πιο ισχυρό απ’ τη θέλησή σου, όταν η καρδιά σου και το πνεύμα σου φλογίζονται από υψηλά ιδανικά και υπηρετείς υψηλούς στόχους. Κι εμείς απ’ τον τάφο ξεκινήσαμε. Κι ύστερα από προσπάθειες κι αγώνα, βγήκαμε στο φως.

Ήταν μια ιστορική στιγμή και μια ευκαιρία να ενώσουμε μέσα απ” τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης ξανά το λαό. Τι έκαναν οι ηγέτες του κόμματός μου; Κομμένοι στα δύο, ο ένας προσπαθούσε να βγάλει τα μάτια του άλλου. Έτσι, η ιστορική ευκαιρία χάθηκε... Ποιοι επωφελήθηκαν; Οι απόντες. Μικροαστοί λαοπλάνοι, γυμνοσιάλιαγκες κι αδίστακτοι πολιτικάντηδες, μπόρεσαν να παρασύρουν τον «πάντα ευκολόπιστο και πάντα προδομένο›› ελληνικό λαό, να ληστέψουν τα όνειρα και τις ελπίδες του, να θερίσουν το αίμα, τους αγώνες και τις θυσίες των κομμουνιστών και να τα κάνουν γκόμενες, κονόμα και υπουργιλίκια. Κι όλα έγιναν συντρίμμια. Και φτου κι απ’ την αρχή. Μέχρι να βγάλει ο ήλιος κέρατα. Κουφάλες!



Σάββατο 4 Μαΐου 2013

Κάτω τα χέρια από τους πολιτιστικούς χώρους

ΟΙ ΝΕΟΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΡΑΣΟΥΝ 

Κάτω τα χέρια από του πολιτιστικούς χώρους 

Αγανάκτηση και οργή προκαλεί στους εργαζόμενους στο τομέα του πολιτισμού και σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, η απόφαση της άθλιας κυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ, να προχωρήσει σε απολύσεις στο Εθνικό Θέατρο, τη Λυρική Σκηνή, σε περιφερειακά θέατρα, στον οργανισμό του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και σε μια σειρά άλλους πολιτιστικούς φορείς, οδηγώντας τους στο μαρασμό και τη κατάργηση. Η ένταξη των πολιτιστικών ιδρυμάτων στο πρόγραμμα των απολύσεων 15000 χιλιάδων υπαλλήλων, ώστε να καλυφθεί το πλάνο της τρόικας και της κυβέρνησης, δίνει τη χαριστική βολή σε ένα χώρο που η κρίση τον χτυπά με έντονη σκληρότητα. Πολύ περισσότερο δε που αυτή η απόφαση έρχεται λίγες εβδομάδες μετά την προσπάθεια του δήμου της Αθήνας να κλείσουν μια σειρά εναλλακτικοί χώροι πολιτισμού με αφορμή «κανόνες ασφαλείας». Είναι προφανές ότι στη νέα αυτοκρατορία του κεφαλαίου και της τρόικας ΕΕ-ΔΝΤ-ΕΚΤ, δεν προβλέπεται ούτε άρτος μα ούτε και θεάματα. Σε μια εποχή που θα μπορούσε το σύνολο των εργαζομένων και της νεολαίας να έρθει σε επαφή με τα πολιτιστικά έργα της ανθρωπότητας, όπου οι χώροι του πολιτισμού και της γνώσης να ανοίξουν τις πόρτες τους στο λαό, συμβάλλοντας στην σύγχρονη αναγέννηση που έχουμε ανάγκη, οι βάρβαροι της συγκυβέρνησης επιλέγουν να τους κλείσουν, οδηγώντας τους εργαζόμενους στην ανεργία και τη κοινωνία παραδομένη στην αμάθεια και στο πλαστικό «πολιτισμό» της τηλεοπτικής αποχαύνωσης. Τα σχέδια τους δεν πρέπει να περάσουν. 

Αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά το τεράστιο έλλειμμα ενός σύγχρονου κινήματος πολιτιστικής χειραφέτησης ενάντια στο σύγχρονο σκοταδισμό του κεφαλαίου και των μηχανισμών του. Ενός κινήματος που θα στέκεται δίπλα στον αγώνα για ψωμί, παιδεία, δημιουργική εργασία και ελευθερία. Τώρα είναι η στιγμή που οι εργαζόμενοι στο πολιτισμό να ενωθούν στη πάλη με όλους τους εργαζομένους για την ανατροπή αυτής της πολιτικής. Η Λέσχη Θεωρίας και Πολιτισμού «Αναιρέσεις» θα συμβάλλει με όλες της τις δυνάμεις σε ένα τέτοιο μέτωπο αγώνα και πολιτιστικής αντεπίθεσης των δυνάμεων της εργασίας, της τέχνης και της επιστήμης. 

Λέσχη ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ
Αθήνα, 02/5/2013

Παρασκευή 3 Μαΐου 2013

"Αυτό είναι το μεγάλο τραγούδι"




"Αυτό είναι το μεγάλο τραγούδι" έγραφε το θέμα του email που έφτασε πριν από δέκα μέρες από τον Δημήτρη Κ. Όταν άνοιξα το μήνυμα, με περίμενε το τραγούδι "Καρδιά μου το βήμα κόψε".

Τον Σπύρο Ζαχαριά τον γνωρίσαμε μέσα από τον ύμνο του Μάνθου Ζολώτα "Αν είσαι η μεγάλη αγάπη". Εδώ παραδίδει για άλλη μια φορά τα διαπιστευτήριά του, ακροβατώντας μαεστρικά μέσα στην ουδέτερη ζώνη που λέγεται "ελαφρολαϊκό", ανάμεσα στο λαϊκό τραγούδι και στο σκυλάδικο. Όπως έυκολα παρατηρεί κανείς, η εκτέλεση του Ζαχαριά περιέχει ένα πολύ δυνατό γύρισμα στο ρεφραίν ("με ένα πικρό αντίο") που φορτίζει ακόμα περισσότερο το τραγούδι, σε σχέση με τις άλλες δύο εκτελέσεις. Επειδή όμως είναι κρίμα να χάσετε την πιανιστική εισαγωγή και την μοναδικής γλυκύτητας ατμόσφαιρα που γεννούν τα "Παιδιά από την Πάτρα", πάρτε και μία άλλη εκτέλεση με το γνωστό κι αγαπημένο συγκρότημα - by the way, το φαινόμενο "Βαγγέλης Δεληκούρας" θα το ανακαλύπτουν με δέος οι επόμενοι κάμποσες δεκαετίες μετά.









Για το τέλος, ιδού και η αυθεντική πρώτη εκτέλεση του Σωτήρη Βώπη, ο οποίος υπογράφει και τους στίχους, ενώ η μουσική είναι του Κυριάκου Αντωνάκου. Τα ξέρετε τα ονόματα; Εγώ μέχρι πρόσφατα δεν είχα ιδέα. Δεν μπορώ λοιπόν παρά να υποκλιθώ στα διαμάντια που ανακαλύπτει κάποιος στις πιο παράδοξες όχθες του ποταμιού που λέγεται "ελληνικό τραγούδι". Πραγματική ανεξάντλητη φλέβα χρυσού, και όχι, δεν απαιτείται κάποια καταστροφική επιχείρηση εξόρυξης - όπως στη Χαλκιδική - για να βγει στην επιφάνεια. Αρκεί να παραμερίσεις με το χέρι ό,τι περνιέται σαν δεδομένο και σαν προφανές, και είσαι ήδη αγκαλιά με το μερίδιό σου.
ηρ.οικ.






ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΤΟ ΒΗΜΑ ΚΟΨΕ

Καρδιά μου το βήμα κόψε
τη σκέψη σταμάτησε εδώ
την ίδια μορφή κι απόψε
δεν θέλω να ξαναδώ.

Εκείνη που τόσο αγάπησες
και πήγε χωρίς γυρισμό
με ένα πικρό αντίο
σε γέμισε τόσο καημό.

Κι αν κάποια στιγμή την ξεχάσεις
και σ' άλλη ζητήσεις να πας
ό,τι κι αν βρεις θυμήσου
πιο λίγο να αγαπάς.

Εκείνη που τόσο αγάπησες
και πήγε χωρίς γυρισμό
με ένα πικρό αντίο
σε γέμισε τόσο καημό.

Τετάρτη 1 Μαΐου 2013

Συνέντευξη του Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ στον Σωτήρη Κακίση


Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ (φωτο: Βασίλης Καρύδης)



Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ::

«Κανένας μας δεν υπάρχει χωρίς τους άλλους...»


από τον ΣΩΤήΡΗ ΚΑΚίΣΗ


Τα έργα του ανεβαίνουν πια στις σκηνές όλου του κόσμου, όχι μόνο στη Γαλλία, όχι μόνο στην Ελλάδα. Τώρα, ο ίδιος σκηνοθέτησε και μια ταινία μεγάλου μήκους, το βιβλίο, που ακολουθεί το φιλμ θα κυκλοφορήσει κι εδώ σύντομα. Ο Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ, ο «γιος ενός μποξέρ και μιάς πρωταθλήτριας του στίβου» όπως γράφει στη βιογραφία του, ο «τεμπέλης» αλλά και επίμονος «αρνητής των έτοιμων ιδεών», για ένα φιλοσοφικό τρόπο αντιμετώπισης της ζωής και της λογοτεχνίας ενδιαφέρεται.



Από τον Σοφοκλή, που με την ιδιότητα του καθηγητή ερεύνησε και δίδαξε, από της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας την υπέρτατη αρετή ως τον Μπέρναρ Σω και τον Σασά Γκιτρύ, σ’ έναν άλλο τρόπο πιο άμεσης, πιο καθαρής μεταξύ των ανθρώπων επικοινωνίας στοχεύει. Άλλωστε κι ο ίδιος μέχρι και με τον Μότσαρτ κατάφερε άμεση και καθαρή ν’ αποκτήσει επικοινωνία, κι από τη μουσική πιο πέρα. Φτάνοντας ίσως στην κρυμμένη σιωπή των ήχων, στο απόρρητο αλλά πάντα σωτήριο επιπλέον αίσθημα των ιδεών και των νοημάτων.



-‘Εχετε δει τις ακουαρέλες του Χίτλερ, κύριε Σμιτ;

ΕρίΚ-ΕΜΑΝΟΥέΛ ΣΜΙΤ: Σε ρεπροντιξιόν μόνο... Το αστείο είναι πως οι ακουαρέλες του Χίτλερ πωλούνται σε τιμές πολύ πιο υψηλές από τις ακουαρέλες του Τσώρτσιλ. Βέβαια, η ιστορική δικαιοσύνη άλλα λέει: πως κι οι ακουαρέλες του Τσώρτσιλ είναι το ίδιο άσχημες με τις ακουαρέλες του Χίτλερ. Όπου δεν υπάρχει καθόλου, αν θυμάμαι καλά, ο άνθρωπος, κι είναι μόνο τοπία και αρχιτεκτονήματα. Αυτό κάτι για μένα λέει.

-Το ίδιο ίσως που λέτε και στο βιβλίο σας για την παιδική ηλικία του Χίτλερ; Πως η ιστορία του κόσμου ίσως να ήταν διαφορετική, αν...

-Α, ναι. Αυτό το βιβλίο ήταν για μένα ένα πραγματικά φιλοσοφικό ανάγνωσμα: δείχνοντας στους αναγνώστες μου πως κι ο Χίτλερ ακόμα θα μπορούσε να είχε γίνει άλλος, προσπάθησα να πω πόσο κοντά βρίσκονται όλα τα πράγματα μέσα μας. Πως οι διαφορές των ανθρώπων μεταξύ τους είναι συνήθως στην αρχή μικρές. Πως είναι εύκολο να γίνεις ρατσιστής, να ψάχνεις τις αιτίες του δικού σου κακού στους άλλους, να αρνείσαι επίμονα την πολυπλοκότητα των αιτίων. Πως το πιο εύκολο πράγμα του κόσμου είναι να γίνεις Χίτλερ, τελικά !

-Και να πείσεις κι ένα λαό ολόκληρο να σε ακολουθήσει στην τρέλα;

-Μα δεν μιλάμε, όταν μιλάμε για τον Χίτλερ, σαν να πρόκειται για άλλον, για πολύ ξένο σ’ εμάς πράγμα; Κι οι βιογράφοι του δεν λένε το ένα και το άλλο, κρατώντας πάντα τις αποστάσεις τους από αυτόν, σαν να ήταν ο Χίτλερ πάντα κάπου αλλού, σε κάποιον άλλο κόσμο δικό του, τελείως άσχετο με τον δικό μας εξωτερικό ή εσωτερικό κόσμο;

-Ένας φίλος μου Έλληνας σκηνοθέτης, ο Γιώργος Πανουσόπουλος, μου έλεγε κάποτε πως, αν δει κανείς ακόμα και τον Χίτλερ παιδί, μπορεί  και να τον λυπηθεί, σχεδόν να τον αθωώσει.

-Μα νομίζω πως μάλλον φυσιολογικό παιδί ήταν ο Χίτλερ. Και, με την ιστορική έρευνα που έκανα για να μπορέσω να γράψω το βιβλίο που έγραψα, βρήκα πως δεν ήταν ούτε καν αντι-σημίτης μικρός, πριν το 1918 τουλάχιστο, πριν να δημιουργήσει μια πειστική αιτία και γι’ αυτό, στο μυαλό του μέσα. Έτσι λένε όλες οι μαρτυρίες της εποχής. Κι επινόησε ως αιτία του κακού για την ήττα της χώρας του τότε τους αξιωματικούς του γερμανικού στρατού που ήσαν εβραίοι. Άρα, δεν γίνεται να είσαι ταυτόχρονα γερμανός και εβραίος...

-Ο,τιδήποτε «μη-καθαρό».

-Η τερατοποίηση δηλαδή είναι αποτέλεσμα πολλών καταστάσεων, και της Ιστορίας βέβαια, με κεφαλαίο Γιώτα, και των κακών επιλογών που κάνει κανείς τη μία μετά την άλλη. Αλλά σίγουρα πάντα είναι εδώ, και δεν μας ξεχνάει.

-Το πονηρό το μονοπάτι... Ίδε, άλλωστε, Μπους σήμερα. Ο Σωκράτης δεν έλεγε όμως «ουδείς εκών κακός»;

-Αυτό είναι ακόμα πιο ανησυχητικό να ισχύει. Γιατί είναι σαν να λέμε πως ο καθένας μας ανά πάσα στιγμή μπορεί να μεταμορφωθεί σε τέρας, χωρίς καν να το θέλει...

-Στα βιβλία τα δικά σας πάντως υπάρχει συχνά ένα παιδί, ορφανό, εγκαταλελειμένο, που του συμπαρίσταται κάποιος και το σώζει ίσως, κάποιος ξένος, άσχετος με την οικογένειά του, εντελώς διαφορετικός, που αποδεικνύεται, τελικά, ψυχικά εξαιρετικά πλησίον. Σαν περίληψη αυτού του τρόπου σας μοιάζει μάλιστα κι ένα πρόσφατο βιβλίο ενός δικού μας πεζογράφου, του Πέτρου Τατσόπουλου, που έχει τον τίτλο «Η Καλωσύνη των Ξένων»...

-Εγώ δεν επαναλαβάνω αυτό το θέμα αυτοβιογραφικά, αλλά πιστεύω πως έχω βρει αυτό τον τρόπο για να μιλησω για τη μετάδοση των τρόπων και των αξιών σε μια κοινωνία μέσα. Πιστεύω πως στην Ελλάδα αυτή η υπόθεση παραμένει ακόμα πολύ διαφορετική, γιατί νομίζω πως η οικογένεια δεν έχει απωλέσει τόσο τη δύναμή της. Στην υπόλοιπη Ευρώπη αυτή η υπόθεση μέσω της οικογένειας έχει καταστεί προοδευτικά όλο και πιο δύσκολη, σχεδόν αδύνατη πια. Οπότε κι εγώ έφτασα να πιστεύω πως η πραγματική πατρότητα, η πραγματική μητρότης, δεν είναι εκείνη του ίδιου δέρματος, του ίδιου αίματος, αλλά πνευματική και ψυχική μεταλαμπάδευση αξιών, ιδεών, απόψεων. Και τα βίβλια ξέρετε, κύριε Κακίση, είναι οι γονείς μας, πατέρας και μητέρα μας κανονικά. Αλλά, σίγουρα, ο ξένος, ο «άλλος», είναι αυτός που μου επιτρέπει να είμαι ο εαυτός μου. Κανένας μας δεν υπάρχει χωρίς τους άλλους. Χωρίς τα λόγια, χωρίς τις σκέψεις...

-Χωρίς τα αισθήματα των άλλων.

-Αυτό σημαίνει κοινωνία, διάλογος, ύπαρξη ολοκληρωμένη, πολιτισμός. Οι άλλοι μαζί μας. Ύστερα, υπάρχει κι η λέξη αγάπη ακόμα. Κι εγώ έχω τόσο πολύ τα παιδιά στο έργο μου, γιατί το παιδί παραμένει αιώνια ο φιλοσοφικός ήρως. Το παιδί είναι ο φιλόσοφος σε κατάσταση αγνότητας, αυτός που θαυμάζει, που εκπλήττεται. Αυτή δεν είναι και, κατά τον Πλάτωνα, η πρώτη αρετή ενός φιλοσόφου; Η έκπληξη, ο θαυμασμός, η περιέργεια. Το παιδί αναρωτιέται, λοιπόν, και ρωτάει, αναζητάει αυθόρμητα το γιατί και το πώς, και περιμένει απαντήσεις σοβαρές, στέρεες. Η φιλοσοφική ηλικία για τον άνθρωπο βρίσκεται –παραδόξως- στην παιδική του ηλικία.

-Εσείς όμως στο πανεπιστήμιο διδάξατε φιλοσοφία...

-Ναι. Για πέντε χρόνια μόνο. Κι αυτά τα πέντε χρόνια είχα ενήλικους μαθητές, από δεκαοκτάχρονους ώς εικοσιπεντάχρονους συνήθως. Κάποτε όμως μου δόθηκε η ευκαιρία να έχω φιλοσοφική ανταπόκριση και με παιδιά εντεκάχρονα. Όπου στην αρχή ήμουνα πολύ προβληματισμένος, πίστευα πως δεν θα μπορούσα να κάνω τίποτα. Πώς να ασχοληθώ με επιστημολογία, με μεταφυσική μαζί τους; Κι όμως: εκεί κατάλαβα πως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Γιατί οι ερωτήσεις που κάνανε τα παιδιά ήταν ερωτήσεις πραγματικές, χωρίς κανένα κονφορμισμό κουλτουριάρικο, χωρίς καμμία επίφαση διανοουμενίστικη. Τα παιδιά ρωτάγανε κατευθείαν, στη βάση των πραγμάτων και των ιδεών στοχεύανε ξαφνικά. Και ανάλογες απαντήσεις θέλανε, σαφείς και άμεσες. Τα ανάμεσα καθόλου δεν τους ενδιέφεραν. Κι εγώ, αν δεν μετάλλασα ό,τι επιστημονική αποσκευή κουβαλούσα ανάλογα, δεν υπήρχε περίπτωση να επικοινωνήσω ουσιαστικά μαζί τους.

-«Δεν ξέρω τι να παίξω στα παιδιά, στην αγορά», στον ...’Αϊφελ !

-Μιλάμε για την απόλυτη φιλοσοφική εμπειρία. ‘Οπου το παιδί συνομιλεί ευφυέστατα με τον ενήλικο, και ρωτάει ανελέητα τα σωστά «γιατί».

-Εσείς, ως παιδί, είχατε κι έναν θετό πατέρα εξαιρετικά ευφυή: τον Μότσαρτ ! Μήπως ο Μότσαρτ ήταν όμως πολύ πιο ευφυής απ’ όσο πρέπει για την τέχνη;

-Εγώ πιστεύω πως ο Μότσαρτ, πριν κι από μουσικός, είναι ένας φιλόσοφος, μ’ ένα ρόλο φιλοσόφου και στη ζωή. Η επιθυμία μου στο βιβλίο μου αυτό ήταν να μιλήσω για τον Μότσαρτ ως φιλόσοφο, όχι μόνο ως μουσικό. Έναν φιλόσοφο που μου έμαθε ν’ αγαπάω τη ζωή όπως είναι. Με τρόπο ρεαλιστικό, εννοώ. Ν’ αγαπάω τη ζωή με το θάνατο πάντα μαζί, με το θάνατο που αναγγέλλει εαυτόν κάθε στιγμή.

-«Ντον Τζιοβάννι, να δειπνήσω μαζί σου με κάλεσες, και να που ήρθα » !

-Ν’ αγαπάω τη ζωή μαζί με τον πόνο, τον σωματικό ή τον ψυχικό, ο Μότσαρτ πάλι μ’ έμαθε. Που έζησε και λίγο, αλλά παρέμεινε χαμογελαστός πάντα, κι αισιόδοξος. Η ζωή ούτως ή άλλως σύντομη είναι, έχει πόνο, την σκιάζει ανά πάσα στιγμή ο θάνατος, οπότε ας είμαστε λίγο εύθυμοι, λίγο γενναίοι. Παρηγορητής μου δηλαδή πνευματικός ήταν, κι εξακολουθεί να είναι, ο Μότσαρτ. Αυτός που, όταν κι εγώ υπέφερα, στάθηκε στο πλευρό μου. Που μου ψιθύριζε με τη μουσική του και όχι μόνο, «-Ξέρω κι εγώ καλά τι πάει να πει πόνος». Ξέρετε, είμαστε όλοι ανόητοι όταν υποφέρουμε, γιατί πιστεύουμε πως μόνο σ’ εμας έχει συμβεί ό,τι έχει συμβεί κακό. Αλλά μόλις συνειδητοποίησεις πως καθόλου μόνος σου δεν είσαι σ’ αυτή τη δυστυχία, η μοναξιά σου μειώνεται δραματικά, κι ο πόνος μπαίνει κι αυτός στις σωστές του διαστάσεις. Ο Μότσαρτ μεταμόρφωσε τον πόνο του σε ομορφιά, με αλχημεία μοναδική.

-Σε μουσική συχνά ουράνια, μαγική;

-Ναι. Γιατί δεν έμεινε εκεί ο Μότσαρτ, στον πόνο, στη θλίψη, στη νοσταλγία, στη μελαγχολία: προχώρησε στην ευθυμία, στο allegro. Και δεν μιλάω τώρα για την κλασική ακαδημαϊκότητά του. Ο τρόπος του είναι πιο πολύ η έκφραση της σκέψης του, του οπτιμισμού μου προς τη ζωή. Συνεχίστε να χαίρεστε, διασχίστε τη ζωή όσο γίνεται πια εύθυμα, όσο γίνεται πιο στωικά. Μιλάμε τώρα για το εντελώς αντίθετο από εκείνο που δείχνει η δική μας εποχή.

-Τι δείχνει η δική μας εποχή;

-Δείχνει πως οι άνθρωποι θέτουν εαυτούς πάνω από τον πόνο, πάνω κι από τον θάνατο. Οι περισσότεροι σαν να πιστεύουν πως δεν πρόκειται ούτε ν’ αρρωστήσουν ποτέ, ούτε να πεθάνουν. Επιδιώκουν με χίλιους τρόπους, συνήθως εξωτερικούς, να μοιάζουν νέοι, άφθαρτοι.

-Κι η διαρκής επίπλαστη ευτυχία είναι ο στόχος των «εξελιγμένων» πολιτιστικά κοινωνιών;

-Ναι. Κυριαρχεί μάλιστα η άποψη –των στωικών ίσως κάποτε, των βουδιστών ίσως παρερμηνευμένη- πως ευτυχία σημαίνει απομάκρυνση από κάθε πόνο, από κάθε κακό. Εγώ αυτό πιστεύω πως είναι λάθος. Η ουσιαστική ευτυχία οφείλει να περιλαμβάνει την ατυχία και τις αντιξοότητες στη ζωή. Τότε μόνο μια ζωή γίνεται πλήρης, ουσιαστική.

-Ο Νίκος Χουλιαράς, ο γνωστός και στη Γαλλία πεζογράφος και ζωγράφος, είχε πει εδώ πως «η μελαγχολία είναι πιο δημιουργική από την ευτυχία»...

-Κι απολύτως απαραίτητη. Ο Σπινόζα δεν έλεγε πως πρέπει ν’ αγαπάμε κάθε τι το απαραίτητο; Να δεχόμαστε ο,τιδήποτε δεν μπορούμε να το αποφύγουμε;



("Η Οντέτ στ' άστρα" - Γυρίσματα)



-Και το θέατρο, κύριε Σμιτ; Τι γίνεται, τι κάνουμε με το θέατρο σήμερα; Υπάρχει πραγματικό θέατρο σήμερα; Πώς θ’ απαντούσε άραγε ο Σάμιουελ Μπέκετ, αν ήταν εδώ τώρα, στη θέση σας;

-Δεν θα μπορούσα ποτέ να μιλήσω ως Μπέκετ, αν και συχνά έγραψα θαυμάζοντάς τον, ή αντιδρώντας άλλες φορές στο θέατρό του. ‘Αλλωστε, το πρώτο μου θεατρικό, που μ’ έκανε γνωστό και στη Γαλλία αλλά και πέραν αυτής ήταν «Ο Επισκέπτης», ένας διάλογος ανάμεσα στον Φρόυντ και στον Θεό ίσως, ήταν σαν το αντί-«Περιμένοντας τον Γκοντό». Ο Μπέκετ ήταν η φιλοσοφία του παραλόγου, και πως, μέσα σ’ έναν κόσμο τελείως παράλογο, ο άνθρωπος είναι το μόνο έλλογο δημιούργημα, κι έτσι σε τίποτα δεν μπορεί να ελπίζει.

-Ενώ η δική σας θεατρική φιλοσοφία ποια είναι;

-Νομίζω πως είναι μια φιλοσοφία μυστηρίου. Και το μυστήριο δεν ισούται καθόλου, μα καθόλου με το παράλογο. Το μυστήριο είναι εκείνο που μου κρύβεται, που δύσκολα το αποκρυπτογραφώ, αλλά που πιστεύω πως υπάρχει, πως είναι εκεί. Γιατί εμένα με κατοικεί η ελπίδα, ενώ τον Μπέκετ η απελπισία.

-Πολύ κοντινά πράγματα μεταξύ τους τα αντίθετα.

-Ναι, η ελπίδα κι η απελπίσια αδέρφια είναι. Η ίδια εμπειρία από την ανάποδη, αν θέλετε. Όπως κι πεσσιμισμός με τον οπτιμισμό. Από την ίδια αφετηρία ξεκινούν συνήθως. Όσον αφορά τώρα στο δικό μου θέατρο, στη Γαλλία για μένα λέγεται πως κατάφερα να αναστήσω κάπως το φιλοσοφικό θέατρο. Που είχε φτάσει ώς τον Καμύ και τον Σαρτρ.

-Θα μπορούσαμε να πούμε πως και το αρχαίο ελληνικό θέατρο φιλοσοφούσε;

-Μα από ‘κεί όλα προέρχονται. Έχω γράψει ένα μικρό βιβλίο για τον Σοφοκλή. Για μένα, αυτό είναι θεμελιώδες χαρακτηριστικό του αρχαίου ελληνικού τραγικού θεάτρου. Πώς θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς; Εδώ, δίπλα-δίπλα γεννήθηκαν και τα δύο, το θέατρο και η φιλοσοφία. Η φιλοσοφία προσπαθεί να απλοποιήσει το πραγματικό, να βρει τις αρχές του, την αλήθεια. Την Αλήθεια, στον ενικό αριθμό. Αντίθετα, η τραγωδία αναζητά την πολυπλοκότητα. Στον Σοφοκλή η Αντιγόνη έχει δίκιο, αλλά και ο Κρέων επίσης, από την πλευρά του. Πώς να απλοποιηθεί, λοιπόν, το πνευματικό τοπίο του κόσμου, η ανθρώπινη εμπειρία, όπως θέλουνε οι φιλόσοφοι;

-Πώς;

-Για μένα λοιπόν η λογοτεχνία είναι η σχολή της πολυπλοκότητας, το δέντρο της πολυπλοκότητας. Γι’ αυτό το θέατρο, πόσο μάλλον αυτό της ελληνικής αρχαιότητας, είναι πιο φιλοσοφία κι από την ίδια τη φιλοσοφία. Γιατί πάει πολύ πιο μακριά: εγκαταλείπει το φάντασμα του απλού, για να γίνει η σκέψη του πολύπλοκου.

-Σας ξαναρωτώ: λειτουργεί για τους ζαλισμένους ανθρώπους της σημερινής εποχής ένα τέτοιο, έλλογο όπως είπατε, θέατρο;

-Απόλυτα, πιστεύω εγώ. Μπορεί οι πλειοψηφίες να βρίσκονται πια στο σινεμά ή στην τηλεόραση, αλλά το θέατρο είναι κατ’ εξοχήν ο χώρος όπου ο Λόγος υπάρχει, αντίθετα με τον κινηματογράφο, όπου όλο και περισσότερο χάνεται.

-Και στην τηλεόραση ο Λόγος ακυρώνεται δια της ανούσιας και καταιγιστικής φλυαρίας.

-Εμένα, λοιπόν, το υπέρτατο και βασικό μου όχημα έκφρασης παραμένει το θέατρο. Γιατί τη σκηνή γίνεται κανείς αμέσως δύο, τα ωραία προβλήματα του διαλόγου, της αντίθεσης, της αντίδρασης, της ζωής τελικά, εκεί μπορούν να αναπαραχτούν πλήρως. Με το Λόγο σε πρώτη, όπως του αξίζει, μοίρα.

-Κι η Ποίηση;

-Α, εκεί εγώ νομίζω πως είμαι ανίκανος. Την ακούω, αλλά, όσες φορές κι αν έχω προσπαθήσει, νομίζω πως δεν τα κατάφερα να αναπαράγω τη μουσική της.

-Εσείς, ένας τόσο ικανός πιανίστας;

-Ναι. Πιστεύω πως εγώ είμαι ένας καλός αφηγητής ιστοριών. Εκεί το πνεύμα εμένα κατευθύνεται, νομίζω, καλύτερα. Αλλά, ποιός ξέρει; Ζω ακόμα. Το μέλλον όλο και κάτι άγνωστο κρύβει για τον καθένα μας.

-Να πούμε και μερικές λέξεις αντι-ποιητικές; Σαρκοζί, ας πούμε...

-Ο Σαρκοζί... Ο Σαρκοζί ήταν ο εμφανώς καλύτερος υποψήφιος, και γι’ αυτό εξελέγη. Μου φαίνεται δε τρομερά φιλόδοξος και ναρκισσιστής, ώστε να προσπαθήσει να γίνει ο καλύτερος πρόεδρος. Αλλά αυτό μένει να αποδειχθεί. Θα δούμε. Δεν είναι ακόμα η ώρα να ξανακατέβουμε στους δρόμους. Ας το ξαναπαίξουμε και μ’ αυτόν μια φορά το παιχνίδι της δημοκρατίας.

-Τι έλεγε ο Σαρκοζί, που εσείς οι γάλλοι καταλάβατε, που εμείς δυσκολευόμαστε ίσως να εννοήσουμε;

-Και οι τρεις κύριοι υποψήφιοι αυτή τη φορά κάνανε κάτι πολύ χρήσιμο για την πολιτική ζωή της Γαλλίας: σαν ν’ ακούσανε τον κόσμο. Εδώ και σαράντα χρόνια οι πολιτικοί μας ήσαν σαν κουφοί, κι έτσι υπήρχε χώρος για τους δημαγωγούς, σαν τον Λεπέν, ας πούμε, που κάνανε πως ακούγανε τα προβλήματα του κόσμου. ‘Ετσι ξαναπλησιάστηκαν οι άνθρωποι, έτσι ξαναϋπήρξε συμμετοχή και πιο σοβαρός πολιτικός λόγος. Ένα πάνω από 80  τοις εκατό ενός λαού στις κάλπες είναι ποσοστό πολύ αισιόδοξο. Κι αυτό έγινε γιατί και οι τρεις τους σταματήσανε να λένε στο λαό όπως οι προηγούμενοι, «-Εμείς ξέρουμε. Εσείς δεν ξέρετε τίποτα».

Odette Toulemonde”: το νέο σας βιβλίο, η ταινία που ο ίδιος ξαφνικά σκηνοθετήσατε. Ξαναπαίζει ο Ομάρ Σαρίφ, όπως στον κύριο Ιμπραήμ σας κάποτε;

-‘Οχι, δεν παίζει. Το «Odette Toulemondeείναι η πρώτη σκηνοθετική μου απόπειρα, κι ένα έργο γραμμένο εξ αρχής για τη μεγάλη οθόνη. Είναι η ιστορία μιας αναγνώστριας κι ενός συγγραφέα, η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ τους. Αυτή η αναγνώστρια είναι ακριβώς εκείνη η αναγνώστρια, που αυτός ο συγγραφέας δεν θά ‘θελε ποτέ να έχει. Είναι λαϊκό κορίτσι, απαίδευτη, και δεν διαβάζει παρά τα έργα του συγγραφέα αυτού μόνο. Αυτός ζει σ’ ένα περιβάλλον διανοουμενίστικο, όπου οι άνθρωποι δεν βλέπουν πέρα από τα δικά τους.

-Κάτι σαν τους πολιτικούς, που λέγαμε.

-Ναι. Αλλά αυτή η κοπέλα θα τον οδηγήσει, τελικά,  σε δρόμους άλλους. Αυτή θα του ανεβάσει με τον τρόπο της το ηθικό.

-Γιατί; Τι έχει παραπάνω μια τέτοια λαϊκή κοπέλα από έναν καλό συγγραφέα;

-Τη χαρά της ζωής ! Τη χαρά της ζωής ολόκληρη, εννοείται.


Πηγή: ΤΟ ΒήΜΑ, ΒΗΜΑgazino, Κυριακή 12 Νοεμβρίου 2007.



Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ (φωτο: Βασίλης Καρύδης)




Ο Σταύρος Ξαρχάκος έχει συνθέσει την όπερα "Επισκέπτης" βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ, η οποία έχει ανέβει στο Αυτοκρατορικό Θέατρο της Κομπιέν και στο Κόβεν Γκάρντεν. Ένα απόσπασμα: