Δευτέρα 3 Νοεμβρίου 2014

Η "Κασσάνδρα" του Ξενάκη σε νέα εκτέλεση




Σας γράφω για να κοινωνήσω ένα έργο, μια γυναίκα, μια ιδέα: μια νέα εκτέλεση της Κασσάνδρας του Γιάννη Ξενάκη!



Οι Μιχάλης Παρασκάκης / φωνή και Natalia Alvarez-Arenas / κρουστά, μετά από μήνες δουλειάς, παρουσίασαν το έργο του Ξενάκη το καλοκαίρι στο Κονσερβατόριο της Χάγης (ήμουν εκεί).

Για όσους δεν γνωρίζουν το έργο: Ο Ξενάκης μελοποίησε στα αρχαία ελληνικά τη σκηνή των προφητειών της Κασσάνδρας από τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου. Μάλιστα, διαλέγει να δώσει στον τραγουδιστή ρόλο δίψυχο - διφυή: ο ίδιος άνθρωπος ενσαρκώνει τη συνομιλία μεταξύ του χορού των γερόντων του Άργους και της Κασσάνδρας, μεταβαίνοντας (τι λέω; πηδώντας!) κάθε φορά από την ανδρική φωνή σε μια στυλιζαρισμένη γυναικεία (falsetto) και τούμπαλιν. Επίσης, πλήττει ένα zither (δίκην αρχαίας κιθάρας) συνεχώς με έναν αινιγματικό, τελετουργικό τρόπο, ενώ τα κρουστά συνοδεύουν το τραγούδισμά του πάρα πολύ στενά, ως αν προέκταση της φωνής.

Τώρα, γιατί σας στέλνω αυτήν την συναυλία:

Αισθάνομαι τελευταία πως οι νέες γενιές προσεγγίζουν τον Ξενάκη tabula rasa, ή έστω με λιγότερες προκαταλήψεις - κ' είναι ωραίο αυτό. Επίσης, πολύ νερό έτρεξε στα ποτάμια και η μουσική του δεν είναι τόσο αδιανόητη όσο άλλοτε...

Έτσι συνέβη και με τα παιδιά: Παίζουν το έργο με μεγάλη ακρίβεια και συγχρονισμό, κι επίσης το παίζουν ολόκληρο - χωρίς περικοπές (πράγματα που λείπουν π.χ. από την ιστορική και συγκλονιστική πρώτη του Σπύρου Σακκά το 1987).

Ο Μιχάλης ισορροπεί πάνω σε μια δική του γραμμή ερμηνείας, αποφεύγοντας τόσο τον κίνδυνο να μετατραπεί η Κασσάνδρα σε geisha όσο και τις δραματικές υπερβολές (εξάλλου ο ίδιος ο Ξενάκης στην παρτιτούρα τάσσεται εναντίον των νατουραλιστικών cliché).

Αλλά το πρωτοφανές είναι άλλο: Στην εκτέλεση αυτή ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία τα κρουστά παίζονται με τα χέρια (χωρίς μπαγκέτες) και η φωνή δεν έχει ενίσχυση! 

Στην παρτιτούρα ρητά ζητείται να παίζονται έτσι τα κρουστά και μάλιστα να είναι εξω-ευρωπαϊκής καταγωγής... Παρ' όλα αυτά, πάντοτε χρησιμοποιούνται τα κατεστημένα drums και woodblocks με μπαγκέτες, και η δύναμη κρούσης είναι τέτοια που το μικρόφωνο είναι απαραίτητο για τον τραγουδιστή.

Ίσως το γεγονός ότι η Κασσάνδρα παρουσιαζόταν κατ' εξοχήν σε υπαίθρια θέατρα και αρχαιολογικούς τόπους επέτασσε όσον το δυνατόν μεγαλύτερη ένταση - ίσως κι ο Ξενάκης έχει παραδοσιακά συνδεθεί με την ακατάσχετη ένταση... Πάντως, ο Μιχάλης & η Νατάλια ακολούθησαν την παρτιτούρα, συνταίριαξαν μια σειρά από djembes, taiko drums και κάτι τεράστια λατινοαμερικανικά καλάμια και το αποτέλεσμα είναι πολύ δυνατό αλλά και ισορροπημένο, όπως θα δείτε.

Αυτά για τη δουλειά των παιδιών - ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ! Κι εσείς που αγαπάτε τον Ξενάκη, κι εσείς που τον μισείτε, αλλά και η μεγάλη πλειοψηφία που μένει να τον ανακαλύψει. Είτε ιαπωνική είναι η Κασσάνδρα του αυτή είτε αφρικάνικη είτε ο,τιδήποτε άλλο, πάντως δεν πρόκειται περί αρχαιολογικής αποκατάστασης. Ο Ξενάκης έφτιαξε κάτι πολύ προσωπικό που, άπαξ και το δεις, δεν το ξεχνάς ποτέ. 

Νίκος Ιωακείμ

Δεν υπάρχουν σχόλια: