Τρίτο Πρόγραμμα: Μικρογραφία σου Ελλάδα

ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Μικρογραφία σου Ελλάδα

του Γιώργου Β. Μονεμβασίτη

Τον Φεβρουάριο του 2008 ο Νίκος Δήμου, γνωστός συγγραφέας, και καλός γνώστης της μουσικής και της  ραδιοφωνικής πραγματικότητας, δημοσίευσε στο ιστολόγιό του σχόλιο με όνομα «Το Τρίτο που ντρέπεται». Το λιτό και ... διαγνωστικό αυτό σχόλιο, άρχιζε με τη διαπίστωση «Τα τελευταία χρόνια το Τρίτο Πρόγραμμα έχει περιπέσει στο θανάσιμο αμάρτημα του λαϊκισμού», γεγονός που είχε προκαλέσει αίσθηση και είχε αναπαραχθεί από πολλά ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα, του Πολυτόνου μη εξαιρουμένου (τεύχος 27 Μάρτιος – Απρίλιος 2008, σελ. 14). 

Σήμερα, μετά τέσσερα χρόνια, ο αντικειμενικός παρατηρητής μπορεί να καταλογίσει στο Τρίτο, πολλά ακόμη αμαρτήματα, θανάσιμα ή μη. Η παρακμή του άλλοτε αξιοσέβαστου προγράμματος της ΕΡΑ, σταματημό δεν έχει.

Ο συντάκτης του παρόντος από τετραετίας περίπου, έχει σταματήσει να ακούει το Τρίτο, μια και δεν άντεχε προσβλητικά για τη νοημοσύνη του σχόλια όπως «... ο φίλος του Σοπέν Τζωρτζ Σαντ...», «... η αδελφή του Τζωρτζ Γκέρσουιν, Ήρα Γκέρσουιν...», «Τα μέρη του έργου είναι  αλέγκρο, γκρέιβ...». Περιστασιακά άκουγα – και ακούω, ακόμη - τα πρωινά και τα απόβραδα Σαββάτου και Κυριακής, όταν το Τρίτο διατηρεί την αξιοπρέπειά του, αφού τότε  εξέπεμπαν παραγωγοί, οι οποίοι σέβονται τη μουσική, τη γλώσσα, τον ακροατή, όπως ο  Στέλιος Μούστος, ο Ανδρέας Ρικάκης, ο Γιάννης Ευσταθιάδης, ο Χρίστος Παπαγεωργίου, ο Γιώργος Μανιάτης, ο Μενέλαος Καραμαγκιώλης...

Υπήρξαν και υπάρχουν άξιοι. Αυτοί όμως αποτελούν, δυστυχώς, την εξαίρεση, που επιβεβαιώνει τον κανόνα.   Συνήθως, όποτε μπορώ, ακούω  την εκπομπή «Έξι χορδές σαν μια ορχήστρα» του προσφιλούς Στέλιου Μούστου, που μεταδίδεται κάθε Σάββατο 9:00-10:00 το πρωί, επειδή, εκτός των προαναφερθέντων, εστιάζει στην κιθάρα, αγαπημένο μου μουσικό όργανο.

Έτσι άρχισα να ακούω, το Σάββατο 24.12.2011 μετά τις  10 το πρωί, εκπομπή με χριστουγεννιάτικα τραγούδια, την οποία παρουσίαζε κυρία, το όνομα της οποίας μου διέφυγε. Λίγο μετά την έναρξή της είπε: «Και τώρα, από μια σπάνια ηχογράφηση του 1957, ο δεκαεπτάχρονος τότε Έλβις Πρίσλεϋ τραγουδά για τα Μπλε Χριστούγεννα». Το εγκεφαλικό δεν ξέρω πώς το γλίτωσα! Εντάξει, δεν γνωρίζει η κυρία ότι ο Πρίσλεϋ γεννήθηκε το 1935, οπότε το 1957 βάδιζε στα 22 του, αλλά Μπλε (!) Χριστούγεννα; Δηλαδή θα μετέφραζε τους στίχους του τραγουδιού “I’ll have a Blue Christmas without…” ως, «Θα είναι μπλε τα Χριστούγεννά μου χωρίς εσένα...»; Ντροπή! Άκουσα λίγο ακόμη, διαπίστωσα ότι τα «αμαρτήματα» συνεχίζονταν, και άλλαξα σταθμό, για να αποφύγω τα χειρότερα. Μετά μιαν ακριβώς εβδομάδα (31 Δεκεμβρίου), την ίδια ώρα, στις 10 το πρωί, μετά την εκπομπή του Μούστου, μεταδόθηκε, προηχογραφημένη προφανώς,  ωριαία εκπομπή, του επίσης προσφιλούς Κυριάκου Λουκάκου, για την  οποία είχε επιλέξει ερμηνείες λαϊκών τραγουδιών από λυρικούς τραγουδιστές και τραγουδίστριες.  Η όμορφη, κατά τα άλλα, εκπομπή άρχισε με το «Καλησπέρα σας» και τέλειωσε με το «Καληνύχτα σας»!!!         

Το ουσιώδες πρόβλημα

H παρακμή του Τρίτου άρχισε με την ανάληψη της ευθύνης του από τον κ. Δημήτρη Παπαδημητρίου,  το 2002. Το στελέχωσε με ημέτερους, αγνοώντας τις έννοιες αξιοκρατία και διαφάνεια. Έτσι πορεύεται μέχρι σήμερα, όπως φάνηκε και από τις επιλογές που έγιναν μετά την προκήρυξη του 2010 για την πρόσληψη μουσικών παραγωγών.  Είχα υποβάλλει και εγώ εκδήλωση ενδιαφέροντος, όχι για να με προσλάβουν, βεβαίως, αλλά για να ... κερδίσω ένα στοίχημα – το οποίο, πράγματι κέρδισα, μια και κρίθηκα ανεπαρκής!

Κατά τα λοιπά περιμένουμε από τον κ. Παπαδημητρίου να υλοποιήσει τις εξαγγελίες που καταγράφηκαν σε συνέντευξή του, προς τον Δημήτρη Κανελλόπουλο (24^η Οκτωβρίου 2010, «Επτά», ένθετο της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας), μετά την τοποθέτησή του στη θέση του Γενικού Διευθυντή της ΕΡΑ. Μεταφέρω δυο φράσεις του:

«Σύντομα θα υπάρξει νέος διευθυντής (σ.σ. στο Τρίτο).  «Το όνομά του θα δημιουργήσει έκπληξη.» «Έχω ανακαλύψει τον νέο Παπαστεφάνου, τον νέο Γεραμάνη, τον νέο Πετρίδη, τον νέο Γιαννουλόπουλο μέχρι και τη νέα Ρηνιώ Παπανικόλα». Μα, πού μας τους κρύβει όλους αυτούς;   

Επί των ημερών του κ Παπαδημητρίου η πρωινή ζώνη, που αποτελεί την αιχμή του προγράμματος, αναδείχθηκε στον πλέον αδύναμο κρίκο του, που έγινε ακόμη πιο αδύναμος με την ένθεση του φίλου Χρήστου Μιχαηλίδη σε αυτήν, στις αρχές του 2008 – υποψιάζομαι ότι υπήρξε η αφορμή για την γραφή από τον Νίκο Δήμου του προμνημονευθέντος σχολίου.

Τον Χρήστο γνωρίζω από την εποχή της «συγκατοίκησής» μας στην Ελευθεροτυπία. Παλιότερα, του είχα στείλει μηνύματα, με φιλική διάθεση, επισημαίνοντας σφάλματα στα σχετικά με τη μουσική γραφόμενά του. Τον προσφωνούσα μάλιστα «φίλτατο». Ανέτρεξα στα αρχεία μου και εντόπισα μήνυμα που του έστειλα στις 11.10.2005 με το οποίο τον μάλωνα με χιούμορ επειδή σε κείμενό του, 200 περίπου λέξεων, για τον Ιάννη Ξενάκη, που είχε δημοσιευτεί την προτέραν, είχα εντοπίσει 9 (ναι εννέα, που εκ των υστέρων έγιναν δέκα!) ουσιαστικά λάθη! – έχω και την απολογητική απάντησή του στο μήνυμά μου.    

Άκουσα με ενδιαφέρον τις πρώτες του εκπομπές στο Τρίτο. Θυμάμαι καλά αναφορές στην «Κάρμεν του Μπίζε», στον «Αρχιτραγουδιστή της Νυρεμβέργης», στον «Νυχτοβάτη του Μπελλίνι», στο «Κομμάτι του Μότσαρτ με κάπα-βήτα...». Μετά έπαψα να θυμάμαι, γιατί ... έπαψα να ακούω. Μάθαινα, ωστόσο, είτε από γνωστούς και φίλους, είτε από σεργιάνι στο διαδίκτυο, ότι τα σφάλματα συνεχίζονταν με αδιάπτωτο ρυθμό. Δυο, τρία, πέντε, οκτώ λάθη να τα συγχωρήσει (;) κανείς. Στην περίπτωση αυτή όμως, κατά πως φαίνεται  πρόκειται για λάθη κατά συρροήν!  Όχι λάθη απόδοσης ονομάτων, αλλά λάθη ουσίας.

Και αυτά συνεχίζονται, όπως απέδειξε έρευνα των τελευταίων ημερών, που ακολούθησε το αίτημα, στις αρχές Φεβρουαρίου, να συντάξω αυτό το κείμενο για το Τρίτο. Μου εστάλησαν αρκετές ηχογραφημένες μαρτυρίες, από πρόσφατες μεταδόσεις, από τις οποίες ανθολόγησα ενδεικτικά πέντε, διαφορετικής υφής (1). Παραθέτω τις απομαγνητοφωνήσεις με ελάχιστα διευκρινιστικά σχόλια.      

1) «Χμ, χμ. Αυτή ήταν η Μαριάνθη των ανέμων, τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι. Αξέχαστη η ερμηνεία, αξεπέραστη μάλλον, η ερμηνεία από τη Φλέρυ Νταντωνάκη. Διασκεύασαν, τώρα, το τραγούδι αυτό για κιθάρα ο Νότης Μαυρουδής και ο Παναγιώτης Μάργαρης που το ερμήνευσαν κιόλας.» (σ.σ. Η Φλέρυ Νταντωνάκη, ουδέποτε ερμήνευσε, επίσημα, τουλάχιστον,  το τραγούδι αυτό).

2) «Καμίλ Σαιν-Σανς: Ο Κύκνος, από το Καρναβάλι των Ζώων. Την Ζακλίν Μπισέ στο τσέλο συνοδεύει, εδώ με την άρπα, ο σπουδαίος Ουαλός Όσιαν Έλις. » (σ.σ. Ζακλίν Μπισέ τσελίστρια  ΔΕΝ υπάρχει. Ηθοποιός με τέτοιο όνομα, ναι).

3) «Θα την ακούσουμε από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Μπόρνμουθ, υπό τη διεύθυνση του Αμερικανού μαέστρου και βιολονίστα Μαρίν Όλσοπ  --- ακολουθεί η μετάδοση --- Ακούσαμε λοιπόν τη 2^η Συμφωνία του Κουρτ Βάιλ, είπαμε μερικοί τη χαρακτήρισαν ένα από τα ξεχασμένα αριστουργήματα του 20^ου αιώνα.  Τρία ήταν τα μέρη της Σοστενούτο, Λάργκο το δεύτερο και Αλέγκρο βιβάτσε το τρίτο. Την ακούσαμε από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Μπόρνμουθ, υπό τη διεύθυνση του Αμερικανού μαέστρου και βιολονίστα Μαρίν Όλσοπ.» (σ.σ. Είναι, βεβαίως, η βραβευμένη αρχιμουσικός και βιολονίστα Μάριν Όλσοπ).

4) «Μάλιστα. Ακούσαμε δυο κομμάτια από την μουσική που έγραψε για την ταινία κινουμένων σχεδίων του Γουόλτ Ντίσνεϊ Ποκαχόντας, ο Άλαν Μένκεν…» (σ.σ. Ο Ντίσνεϋ πέθανε το 1966, η ταινία γυρίστηκε το 1995).

5) «Συνεχίζουμε με τη μουσική που έγραψε ο Νικόλα Πιοβάνι για την ταινία Λα βίτα ε μπέλα – Η ζωή είναι ωραία. Ανακαλύψαμε μια ωραιότατη Βαρκαρόλα στη μουσική της ταινίας αυτής.» Ακολουθεί μετάδοση της Βαρκαρόλας από τα Παραμύθια του Χόφμαν, του Όφφενμπαχ, με την ισπανίδα σοπράνο Μονσεράτ Καμπαγιέ - έτσι ακουγόταν και στην ταινία του Μπενίνι - και μετά τη μετάδοση ακολουθεί το σχόλιο: «Μια ωραιότατη Βαρκαρόλα από τη μουσική που έγραψε ο Νίκολα  Πιοβάνι για την ταινία Λα βίτα ε μπέλα…».

Αξιοπερίεργο είναι ότι ουδείς από τους ακροατές της εκπομπής του, τηλεφώνησε κατά τη μετάδοση, ώστε να του υποδείξει τα λάθη.

Συντάσσοντας αυτό το σχόλιο το πρωί της Πέμπτης 9 Φεβρουαρίου, άνοιξα γύρω στις εννιά το ραδιόφωνο στη συχνότητα του Τρίτου, θέλοντας να αποκτήσω «ιδίαν γνώσιν» του σήμερα. Ιδού τι άκουσα:

«Ακούμε το πρώτο μέρος Η θάλασσα και το πλοίο του Σίνμπαντ. Τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου διευθύνει ο Γιεβγένι Σβετλάνοφ». --- μετάδοση μουσικής --- και μετά «Το εναρκτήριο μέρος Η θάλασσα και το πλοίο του Σίνμπαντ, από τη συμφωνική σουίτα Σεχραζάτ του Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ …» (σ.σ. Σεβάχ τον λέμε στα ελληνικά, όχι Σίνμπαντ). Ενδιάμεσα  τηλεφώνησα στο σταθμό και ζήτησα τον Χρήστο για να τον ενημερώσω για το λάθος. Με πληροφόρησε ο τεχνικός ότι η εκπομπή ήταν προηχογραφημένη...

Την επομένη, 10.02, την ίδια ακριβώς ώρα άκουσα: «Από το έργο του Άρβο Περτ Αλίνα θα ακούσουμε, τώρα, το κομμάτι Σπίγκελ ιμ Σπίγκελ. Το ερμηνεύουν  ο Βλαντιμίρ Σπιβάκοφ, στο βιολί,  και ο Σεργκέι Μπεσρόντνι στο πιάνο». Μεταδίδεται η μουσική και μετά:  «Ήταν το Σπίγκελ ιμ Σπίγκελ, από την σύνθεση του Άρβο Περτ ‘Αλίνα’, στο βιολί ο Βλαντιμίρ Σπιβάκοφ και στο πιάνο ο Σεργκέι Μπεσρόντνι». (σ.σ. Έργο του Περτ με όνομα Αλίνα δεν υπάρχει. Υπάρχει το ‘Φιρ Αλίνα’ για σόλο πιάνο. Το Σπίγκελ ιμ Σπίγκελ είναι άλλο έργο, ανεξάρτητο και αυτοδύναμο!).

Στο «δια ταύτα»...

Ας σκεφτούμε λοιπόν, μετά από αυτά,  ποιο είναι το Τρίτο, τι αντιπροσωπεύει ή τι θα έπρεπε να αντιπροσωπεύει. Ιδίως σήμερα. Πώς να εκτιμήσει κανείς ένα πρόγραμμα που χαρακτηρίζεται, εκτός των αναφερθέντων, από ημιτελείς μεταδόσεις μουσικής, χάσματα, απουσία αποφωνήσεων, ομιλίες τη στιγμή που μεταδίδεται η μουσική και γενικά απουσία δεοντολογίας; Πέραν δε τούτων οι  συνεχείς επαναλήψεις, δημιουργούν διαρκώς προβλήματα παραπληροφόρησης.

Τέλος, με λυπεί, αφάνταστα ότι υπάρχουν  αυτόκλητοι (?) υπερασπιστές του. Είτε είναι κόλακες, είτε εθελοτυφλούν, είτε είναι άμουσοι, είτε ημιμαθείς. Μετά από όλα αυτά τι άλλο από «Καληνύχτα σας», μπορεί να πει κανείς; Αν, βεβαίως, ζούσε η αλησμόνητη Μαρία Ρεζάν, άλλη φράση θα εκστόμιζε...

Υ.Γ. Η σύνταξη του παρόντος  σχολίου ολοκληρώθηκε στις 19 Φεβρουάριου 2012. Απεστάλη τότε για να δημοσιευτεί στο τεύχος 51 (Μάρτιος – Απρίλιος) του περιοδικού. Αυτό δεν κατέστη εφικτό λόγο πληθώρας ύλης. Έκτοτε έχουν συμβεί τα ακόλουθα που διογκώνουν το πρόβλημα «Τρίτο».

1) Η μονοετής σύμβαση του Χρήστου Μιχαηλίδη, που είχε λήξει ανανεώθηκε για ένα ακόμη χρόνο, τον Φεβρουάριο.

2) Ανανεωμένο πρόγραμμα της πρωινής ζώνης του Τρίτου (8:00-14:00) άρχισε να μεταδίδεται περί τα τέλη Φεβρουαρίου, χωρίς τον Χρήστο Μιχαηλίδη, αλλά με παραγωγούς-παρουσιαστές,  κατά σειράν, τους Γιώργο Φλωράκη, Διονύση Μαλούχο και Χρίστο Παπαγεωργίου.

3) Μετά μιαν εβδομάδα εκπομπών με τους προαναφερθέντες, η ανθρώπινη παρουσία σχεδόν εξαφανίστηκε από την πρωινή ζώνη. Μόνο κάποια ολιγόλεπτα ένθετα και η παρουσία κάθε Τρίτη και Πέμπτη 10:00-12:00 της Τζουλιέτας Καρόρη υπενθυμίζουν και δικαιολογούν την ύπαρξη του προγράμματος.

4) Παρ’ όλα αυτά τα ονόματα των προμνημονευθέντων παραγωγών (Φλωράκης, Μαλούχος, Παπαγεωργίου) εξακολουθούν να εμφανίζονται μέχρι σήμερα στο πρόγραμμα ραδιοφώνου του περιοδικού  Ραδιοτηλεόραση (τεύχος 2201, 20-26 Απριλίου 2012).  Ο δε επίσημος ιστότοπος του Τρίτου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, http://www.ert.gr/trito/index.php/programma.html, επιμένει, βεβαίως, ότι το πρόγραμμα καλώς έχει,  συνεχίζοντας μέχρι σήμερα (19 Απριλίου) να αναφέρει ονόματα και ραδιοακροάματα που δεν υπάρχουν!

5) Κατά τα λοιπά, τουλάχιστον μέχρι σήμερα 19 Απριλίου, οπότε ολοκληρώθηκε η παρούσα αναθεωρημένη μορφή του σχολίου, μεταδίδονται, συνήθως «ατάκτως ερριμμέναι»,  επιλογές λόγιας-κλασικής μουσικής χωρίς ίχνος πληροφόρησης. Υψίστη περιφρόνηση προς τον ακροατή, αφού η πληροφόρηση αποτελεί βασική υποχρέωση του καλού και σωστού ραδιοφώνου. Επιπλέον ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι δεν έχει υπάρξει κάποια επίσημη ανακοίνωση, που να αιτιολογεί και δικαιολογεί τη χαώδη και απογοητευτική αυτή κατάσταση. Ούτε καν ότι ... «Λεφτά δεν υπάρχουν»!

ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ:

(1) Τα αναφερόμενα λάθη είναι μόνον ενδεικτικά. Πολύ περισσότερα έχουν αποσταλεί ηλεκτρονικά σε μορφή mp3,  στη σύνταξη του περιοδικού, απ’ όπου όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να τα αναζητήσει.

_____________________________________________

Ο Γιώργος Β. Μονεμβασίτης είναι Πολιτικός Μηχανικός του ΕΜΠ, κριτικός και ιστορικός μουσικής. Για μία εικοσαετία περίπου (1982-2000), συνεργάστηκε αδιαλείπτως με το Τρίτο Πρόγραμμα. Από το 1996 έως το 1999 υπήρξε Διευθυντής του Δευτέρου Προγράμματος της ΕΡΑ.

THANK YOU!

 

Thank you, Cirque du Soleil, for Alegria,

and thank you, Makis, for the invitation!

OAKA Athens, 16/9

Συνέντευξη του Σωκράτη Κουγέα στον Σωτήρη Κακίση

ΣΩΚΡάΤΗΣ ΚΟΥΓέΑΣ:

«Τι Παιδεία θέλουμε,τελικά;»…

ΤΟΥ ΣΩΤήΡΗ ΚΑΚίΣΗ

Πώς θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε με λίγες κουβέντες μία τόσο σοβαρή υπόθεση, όπως η τόσο ταλαιπωρημένη σύγχρονη ελληνική Παιδεία; Από πού να ξεκινήσει κανείς και πού να φτάσει, σε εποχές όπου πάρα πολλά πράγματα στη ζωή ολόκληρη προχωράνε με συμβάσεις και παρεξηγήσεις, με εμμονές και επιμονές αδιέξοδες, προβληματικές;

Ο Σωκράτης Κουγέας, εκπαιδευτικός στο Κολλέγιο Αθηνών, εγγονός του ακαδημαϊκού Σωκράτη Κουγέα του παλαιού, με έργο κι ο ίδιος φιλολογικό αλλά και ποιητικό παράλληλα, εδώ δεν διστάζει να θέσει τα δάχτυλα επί των τύπων των ήλων, να τοποθετήσει αν μη τι άλλο με παρρησία μερικά πράγματα σε σωστές βάσεις. Να ξεκινήσει κι αυτός μόνος του έναν ακόμα διάλογο, για ένα τόσο σπουδαίο, άτυχο πολύ ως τώρα στον τόπο μας, θέμα:

-----

-Δεν διαβάζουν τα παιδιά σήμερα, κύριε Κουγέα ;

ΣΩΚΡάΤΗΣ ΚΟΥΓέΑΣ: Διαβάζουν, κύριε Κακίση, διαβάζουν. Τα παιδιά όμως διαβάζουν ό,τι τους δίνουμε να διαβάσουν. Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι αν διαβάζουν ή όχι τα παιδιά…

-Αλλά;

Σ.Κ.: Το πρόβλημα βρίσκεται στο περιεχόμενο των πραγμάτων που διαβάζουν τα παιδιά. Γιατί γνωστό είναι πως η Παιδεία μας ακόμα δεν έχει ξεκαθαρίσει τι θέλει. Αν επιθυμεί ανθρώπους οι οποίοι αναπαράγουν πληροφορίες, ή ανθρώπους οι οποίοι μπορούν τις γνώσεις που τους δίνονται να τις αξιοποιούν σωστά.

-Να τις μετατρέπουν σε ουσία;

Σ.Κ.: Να τις μετατρέπουν σε ουσία, παράγοντας γνώση πραγματική, από τη γνώση που τους παρέχεται.

-Αυτό όμως είναι αιώνιο σχεδόν πρόβλημα εδώ γύρω, δεν είναι; Από τη δική μας μαθητική εποχή, θυμάμαι…

Σ.Κ.: Δεν διαφωνώ. Με τη διαφορά ότι σήμερα έχουμε ένα Γυμνάσιο με δεκατέσσερα-δεκαπέντε γνωστικά αντικείμενα ανά έτος. Μιλάμε για δίωρα την εβδομάδα μαθήματα, με τα μαθηματικά τετράωρα. Αυτό σημαίνει πως μέσα στις ούτε καν εικοσιπέντε εβδομάδες το χρόνο θα πρέπει να καλυφθεί μία ύλη απίστευτη. Μπουκώνονται έτσι τα παιδιά με πληροφορίες πάρα πολλές, και ταυτόχρονα δεν μαθαίνουν πώς αυτές οι πληροφορίες θα τα οδηγήσουν στην πραγματική γνώση.

-Με αποτέλεσμα;

Σ.Κ.: Με αποτέλεσμα τα παιδιά να έχουν βιβλία, τα διάφορα σχολικά τους εγχειρίδια, γραμμένα με ένα πάρα πολύ πυκνό λόγο, με στεγνή απαρίθμηση πληροφοριών και χωρίς αφήγηση. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, δημιουργεί, κυρίως στο Γυμνάσιο, ένα τεράστιο έλλειμμα, μια και δεν υπάρχει ευκαιρία ικανής άσκησης του παιδιού στον γραπτό λόγο, στη Λογική κατ’ επέκταση. Να σκεφτεί πώς θα διατυπώσει, εννοώ, μία κρίση, μία συνεπαγωγή, μία σωστή σχέση, με βάσει τα δεδομένα που του παρέχονται. Και, τέλος, απουσιάζει κατά πολύ έτσι και η δυνατότητα ενός προφορικού λόγου.

(Σωκράτης Κουγέας - Φωτογραφία: Σωτήρης Κακίσης)

-Η εκφορά του λόγου.

Σ.Κ.: Ναι. Γιατί η γλώσσα βασίζεται κυρίως στην ηχητική της ποιότητα. Μια ποιότητα που τη χάνουμε καθημερινά εδώ γύρω. Αυτή η ανάγνωση που κάναμε παλιά μες στην τάξη ή η συζήτηση, -για να αναφερθούμε και στον Σωκρατικό και Πλατωνικό διάλογο-, είχε την ικανότητα να σε οδηγεί κάπου: στη διατύπωση θέσεων, και στον έλεγχο αυτών των θέσεων. Ούτε αυτό επιτυγχάνεται, λοιπόν, στα σχολεία μας σήμερα.

-Μάλιστα. Τι πρέπει όμως να γίνει, για να γλιτώσουν κατ’ αρχήν οι μαθητές από την υπερ-πληροφόρηση; Να χωριστεί και το Γυμνάσιο σε ειδικότητες;

Σ.Κ.: Το αντίθετο ακριβώς. Η γενική γνώση μας λείπει πια πολύ. Κι όταν λέμε «τα παιδιά δεν διαβάζουν», εννοούμε πως δεν μπορούν να κατανοήσουν και να μάθουν το κάθε μάθημα χωριστά, αν και δαπανούν τρομερό χρόνο για το σχολείο. Είναι καθηλωμένα στα θρανία κάθε μέρα επτά ώρες, κι έχουν και τρεις-τέσσερεις μετά ώρες μελέτης στο σπίτι, κατά μέσο όρο. Αν όμως αυτόν το χρόνο στο σπίτι τον μοιράσουμε στα έξι μαθήματα της επόμενης μέρας, τι μένει; Λίγα λεπτά για το κάθε μάθημα, τελικά. Υπάρχουν πάρα πολλά μαθήματα, το ξαναλέω.

-Μα μόλις είπατε πως δεν πρέπει ν΄αφήσουμε τίποτα…

Σ.Κ.: Όχι. Ίσα-ίσα: είπα πως η Πολιτεία δεν θέλει ν΄αφήσει τίποτα απέξω. Πρέπει να αφαιρεθούν πράγματα, εγώ πιστεύω.

-Όπως; Αυτός που από μικρός θέλει να ακολουθήσει θεωρητική κατεύθυνση, μπορεί να μάθει λιγότερα μαθηματικά, ας πούμε;

Σ.Κ.: Όχι, βέβαια. Μέχρι τη δευτέρα Λυκείου κανένα γνωστικό αντικείμενο δεν πρέπει να υπολείπεται. Αλλά, π.χ., να: αυτή τη στιγμή έχουμε δύο μαθήματα λογοτεχνίας, των αρχαίων που διδάσκονται από μετάφραση και της σύγχρονης νέο-ελληνικής λογοτεχνίας, όπου τα παιδιά διαβάζουν κείμενα, χωρίς να έρχονται σε επαφή πλήρη ούτε με την αρχαία ελληνική γραμματεία, ούτε και με τη νέα, μια κι είναι όλα αποσπασματικά. Δεν θα ήταν πολύ καλύτερο να είχαμε ένα αντικείμενο λογοτεχνίας, όπου κάποια κείμενα τα παιδιά να τα διάβαζαν ολοκληρωμένα;

-Με καθοδήγηση πάντα.

Σ.Κ.: Με κάποια καθοδήγηση, εννοείται. ‘Η στη βιολογία πάλι, που είναι ένα μάθημα που ταλαιπωρεί πολύ τα παιδιά στο Γυμνάσιο: ένα τόσο ζωντανό αντικείμενο αναλώνεται στην εκμάθηση όρων, και όχι διαδικασιών.

-Σε …λεπιδόπτερα;

Σ.Κ.: Σε λεπιδόπτερα, και δεν συμμαζεύεται. Τα παιδιά δεν μαθαίνουν για τη ζωή, ονοματολογία μαθαίνουν. Ύστερα, η αρχαία ελληνική γλώσσα:

-Η διδασκόμενη σε Ιταλίες και Αγγλίες και Γαλλίες, νομίζω…

Σ.Κ.: Εμείς την έχουμε δύο, τρεις ώρες την εβδομάδα στο Γυμνάσιο, μετά την παρέμβαση εκείνη της Υπουργού. Όπου καταναλώνεται πολύς χρόνος για την ορθή της γραφή, στα πνεύματα και τους τόνους, χωρίς τα παιδιά πάλι να έρχονται σε επαφή με τα κείμενα. Κανείς δεν έχει καθίσει να βρει απλά κείμενα, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν πολύ πιο επιτυχή βάση εκμάθησης και εξοικείωσης με την αρχαία ελληνική.

-Υπαρκτά ή επινοημένα κείμενα, όπως το regina rosas amat ;

Σ.Κ.: Υπαρκτά. Τα Αττικά, π.χ., του Παυσανία έχουν έναν πάρα πολύ απλό λόγο. Για τα παιδιά, λοιπόν, της Αθήνας και όχι μόνο θα ήσαν ιδανικά: τους μιλάει για το Σούνιο, για τα νησιά, για το πώς έφταναν οι πρόγονοί μας από τον Πειραιά στην Αθήνα, για τόσα προσιτά πράγματα. Με λίγες γέφυρες, λοιπόν, νεο-ελληνικές θα εξοικειώνονταν εύκολα τα παιδιά με το αρχαίο κείμενο, με τον αρχαίο λόγο, με την αρχαία ελληνική σκέψη, αλλά και με τη γλώσσα καθεαυτή.

-Συνειδητοποιώντας και πόσο κοντά είμαστε στις εποχές εκείνες, όχι μόνο χρονικά, αλλά και γλωσσικά.

Σ.Κ.: Ναι. Και παράλληλα να δουλεύει, βέβαια, και η φόρμα της γραμματικής και του συντακτικού, βοηθώντας στην προσέγγιση των κειμένων, κι όχι το ανάποδο. Γιατί, δυστυχώς, έχουμε ξαναγυρίσει σε μια επαφή με τα αρχαία ελληνικά, η οποία ολοκληρώνεται στο να μαθαίνουν τα παιδιά συντακτικό και γραμματική ξεκομμένα, παρόλο που τα βιβλία ισχυρίζονται πως άλλη είναι πια η φιλοσοφία τους. Κι αυτά όλα έχουν να κάνουν και με την εκπαίδευση των ίδιων των εκπαιδευτικών.

-Όπου τι γίνεται, τι μας γίνεται;

Σ.Κ.: Ο εκπαιδευτικός είναι ένα επάγγελμα με μακρότατη θητεία προετοιμασίας, από τα μαθητικά του χρόνια κιόλας. Κι όταν περάσει σε μιαν άλλη εποχή, με διαφορετικά συστήματα, με διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων και με διαφορετικό κοινωνικό περιβάλλον, δυσκολεύεται. Γιατί κι αυτός πρέπει να τύχει ανάλογης προπαρασκευής για να μπει να διδάξει στην τάξη. Αν θέλουμε να είμαστε, μάλιστα, ειλικρινείς, οφείλουμε να ομολογήσουμε πως η Μέση Εκπαίδευση στην Ελλάδα συνήθως υπηρετείται από μαθηματικούς που δεν μπόρεσαν να είναι στο Πολυτεχνείο κι από χημικούς και βιολόγους που δεν κατόρθωσαν να βρεθούν σε κάποιο ερευνητικό κέντρο ή σε κάποια βιομηχανία, έστω.

-Από φιλολόγους;

Σ.Κ.: Κι από φιλολόγους, που δεν μπόρεσαν να μπουν σε κάποια εφορία αρχαιολογική του υπουργείου Πολιτισμού ή έληξε η σύμβασή τους και αισθάνονται ανασφάλεια, καθώς και από αποφοίτους του παιδαγωγικού ψυχολογικού τμήματος, που δεν έχουν κάνει ούτε αρχαία, ούτε ιστορία, ούτε τίποτα πέραν μιας γραμματικής που, κουτσά-στραβά, μαθαίνεται.

-Αυτό είναι πολύ σοβαρό, το να μην έχουμε σχολεία για τους δασκάλους.

Σ.Κ.: Πάρα πολύ σοβαρό. Στην Αγγλία και στην Ιταλία είναι ειδικές και σκληρές οι σχολές των εκπαιδευτικών, κι οι αξιολογήσεις.

-Αλλά δασκάλους χρειάζονται πια στη χώρα μας επειγόντως και οι γονείς…

Σ.Κ.: Βέβαια. Γιατί η γενιά η δικιά μας είναι η γενιά των ημιμαθών-πολυμαθών. Που κάτι έχουμε διαβάσει, που όλο και ξέρουμε κάποια πράγματα, και με την έπαρση που μας έδωσε η Μεταπολίτευση κι όλο αυτό το επαναστατικό κλίμα μέσα στο οποίο ανδρώθηκε η σημερινή γενιά των πενηντάρηδων γονέων, έχουμε την τάση να αμφισβητούμε σχεδόν τα πάντα. Κι υπάρχει και ιδεολογική κόντρα με τα σχολεία των γονέων αυτών σήμερα.

-Με αποτέλεσμα;

Σ.Κ.: Με αποτέλεσμα να μη μπορούν να βοηθήσουν στο να εξελιχθεί το σχολείο προς τα ‘κεί που πρέπει να εξελιχθεί. Μην ξεχνάμε πως οι μαθητικές κοινότητες που μπήκαν μέσα στα σχολεία σαν θεσμός κοινωνικοποίησης των παιδιών, κατέληξαν σε μία μορφή συνδικαλιστικού οργάνου, με τους γονείς να καλύπτουν την όποια πολιτική ανωριμότητα των παιδιών.

-Εγώ θα έλεγα για «μορφές …καταληψίας», αλλά στην ιατρική αυτό σημαίνει πιο βαριά πράγματα.

Σ.Κ.: Κι ύστερα έχουμε και τους σημερινούς τριανταπεντάρηδες, οι οποίοι κατά πλειοψηφία δεν ενδιαφέρονται για τίποτε άλλο, παρά για το πώς τα παιδιά τους θα έχουν καλούς βαθμούς στο σχολείο, και πώς θα ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, χωρίς να δημιουργηθεί στην οικογένειά τους το οποιοδήποτε πρόβλημα. Που καταξιώνονται κι οι ίδιοι από το βαθμό του παιδιού. Το δεκαοκτώ, το δεκαεννιά και το είκοσι είναι οι μόνοι αποδεκτοί βαθμοί, χωρίς να υπάρχει από πίσω τίποτ’ άλλο.

-Είναι πάντως πολύ μεγάλο το θέμα των βαθμών και των αξιολογήσεων των παιδιών, σ’ ένα τόπο όπου έχουμε αναγάγει την είσοδο στο Πανεπιστήμιο σε πόλεμο κανονικό, μη μπλέξουμε και μ’ αυτό τώρα. Φροντιστήρια:

Σ.Κ.: Όσο υπάρχει αυτό το σύστημα, θα υπάρχουν και τα φροντιστήρια. Τα οποία, καλώς ή κακώς, έχουν κάνει καλό. Στη διδασκαλία της Έκθεσης, π.χ.

-Στη …σκλαβωμένη Έκθεση, όχι στην ελεύθερη !

Σ.Κ.: Σ’ αυτό που απαιτεί η Πολιτεία, κι οι εξετάσεις. Το φροντιστήριο υπηρετεί κατά γράμμα το σύστημα. Και ως θεσμός με μεγάλη ευελιξία και αντοχές, με ανθρώπους με συγκεκριμένους στόχους, υπηρετούν αν μη τι άλλο πολύ πιστά την Παιδεία μας. Και από τα «-Γράψε, παιδί μου, ό,τι θέλεις» τα παλιά, τα φροντιστήρια έδειξαν και στα σχολεία πια πώς πρέπει να γράφονται οι εκθέσεις, και όχι μόνο.

-Δύσκολα, λοιπόν, τα πράγματα εξακολουθούν.

Σ.Κ.: Δύσκολα. Γιατί το πρόβλημα πάντα υπάρχει: τι Παιδεία θέλουμε, τελικά; Παιδιά που θα μπορούν να σκέφτονται, και τα οποία θα μπουν στο Πανεπιστήμιο ως υποψήφιοι ερευνητές, ή παιδιά για ένα πτυχίο και μόνο; Θέλουμε μήπως σχολεία που θα καλύπτουν τις επαγγελματικές ανάγκες διαφόρων κλάδων, και μόνο; Με δικηγόρους, αρχιτέκτονες, οικονομολόγους και κοινωνιολόγους, όπως γίνεται σήμερα για τον επαγγελματικό προσανατολισμό, σε ηλικίες που κανονικά θα έπρεπε η παιδαγωγική να είναι το κύριο μέλημά μας;

-Στενάχωρο δεν είναι όλη αυτή η σκλαβιά για τα παιδιά των σχολείων να μην αποδίδει κιόλας το καλύτερο;

Σ.Κ.: Είναι όπως αυτά που περνάμε με το Κτηματολόγιο αυτόν τον καιρό: που πάμε και συνωθούμεθα για να βεβαιώσουμε πως πληρώσαμε 35 ευρώ αλλού, αντί κάποιος σ΄ένα ταμείο εκεί, να μας περιμένει όμορφα κι απλά. Έτσι και τα ελληνικά σχολεία ως επί το πλείστον: υπηρετούν την διεκπεραίωση ενός χαρτιού, ενός απολυτηρίου και μόνο. Κι υπάρχουν μόνο οι εξαιρέσεις μερικών φωτισμένων δασκάλων, όπως υπήρχαν ανέκαθεν.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝή, «Κ», ΚΥΡΙΑΚή 14 ΣΕΠΤΕΜΒΡίΟΥ 2008

(Σωκράτης Κουγέας - Φωτογραφία: Σωτήρης Κακίσης)

Πώς πέρασα στις διακοπές

Πώς πέρασα στις διακοπές

(mad tv driving me mad)

Εμπειρία ζωής το να δεις Mad TV. Μου πήρε κάποια χρόνια αλλά επιτέλους εντάχθηκα κι εγώ στην κοινότητα των τυχερών που έστω και για μερικά 24ωρα γεύτηκαν την πλύση εγκεφάλου το μαγικό κόσμο του Mad TV. Βλέπετε, ξέμεινα καλοκαιριάτικα σε ένα παρακμιακό room to let στο Αγκίστρι, με μία τηλεόραση που έπιανε μόνο το συγκεκριμένο κανάλι (και ΕΤ3, και ΑΝΤ1 παναγίτσα μου). Πω, πω, τι ήθελα και την άνοιξα; Πρωί, άγριο ξύπνημα με Τάμτα και Ονειράμα. Ντάλα μεσημέρι, καταϊδρωμένος με Τάμτα και Ονειράμα. Βράδυ, ρομαντικό ηλιοβασίλεμα με Τάμτα και Ονειράμα. Επανάληψη μήτηρ πάσης μαθήσεως! Ε, είπα κι εγώ τώρα που γύρισα να μοιραστώ μαζί σας τις εντυπώσεις μου από την περιδιάβαση στα σοκάκια της ελληνικής μουσικο-τηλεοπτικής βιομηχανίας, υπό τη μορφή αμείλικτων ερωτημάτων:

1) Γιατί η Φουρέιρα με αγριοκοιτάζει με βλέμμα απειλητικό, στόμα ορθάνοιχτο και προβεβλημένους τους κυνόδοντες;

Προφανώς γιατί οι συμβουλάτορες των MAD Awards νομίζουν ότι ο ερωτισμός μιας γυναίκας είναι ανάλογος με τη διάμετρο του στόματός της σε πλήρη ανάπτυξη. Εγώ, πάντως, από τη δεύτερη κιόλας μέρα άρχισα να βλέπω εφιάλτες, ήμουνα λέει στα βουνά της Τρανσυλβανίας! Α, πα, πα, πολύ φοβιστερά πράγματα. Δεν ξέρω, ίσως όλο αυτό να έγινε και κατ’ εντολή των ΝΕΒΜΑ, σαν συμβολή στην όξυνση της ανειρήνευτης ταξικής πάλης!

Κλίκαρε τώρα ή καταδίκασε τον εαυτό σου στην αιώνια άγνοια:

http://www.youtube.com/watch?v=2HYHP-jSn2k

2) Γιατί ο Μαρτάκης τραγουδά «Μαμασίτα Γουένα» ενώ ο τίτλος του τραγουδιού είναι «Μαμασίτα Μπουένα» (Mamacita Buena);

Εντάξει, εδώ σας έβαλα ευκολάκι. Μα φυσικά επειδή την ίδια, άκρως λατινοπρεπή προφορά «Γουένα» χρησιμοποιεί και ο κύριος Claydee που συνέγραψε και ερμήνευσε πρώτος το εν λόγω άσμα. Αφού έπιασε το κόλπο στην πρώτη εκδοχή, γιατί να το αλλάξουμε; Ή αλλιώς …ας πάρουμε σβάρνα τώρα και τα Ισπανικά. Βάμος! (Ή …γάμος;)

Κλίκαρε τώρα ή καταδίκασε τον εαυτό σου στην αιώνια άγνοια:

http://www.youtube.com/watch?v=9yntnWjRpeM

3) Γιατί οι Stavento πηδάνε τα κύματα αντί να τα μετράνε όπως η Μοσχολιού;

Έλα ντε; Μπορεί να είναι τιτανοτεράστιος σέρφερ το παιδί, και να ξημεροβραδιάζεται στις παραλίες της Καλιφόρνια πάνω στην ιστιοσανίδα! Ή μπορεί να μην τα καταφέρνει στο μέτρημα (ένα και δύο, δύο και τρία, σύνθετες εξισώσεις) και να του πέφτει κατιτίς ευκολότερο το πήδημα. Δεν θα μάθουμε ποτέ! Όπως δεν θα μάθουμε ποτέ ποιος έδωσε την άδεια για να ληφθεί αυτό το «ευρηματικό» και «πρωτότυπο» δάνειο από το τραγούδι «Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε».

Κλίκαρε τώρα ή καταδίκασε τον εαυτό σου στην αιώνια άγνοια:

http://www.youtube.com/watch?v=ogkkfy8sGYU

4) Κάθε πότε θα σηκώνουμε «χέρια ψηλά» μετά το σουξέ του Χατζηγιάννη;

Συμπαθητική η νεαρή τραγουδίστρια των REC, αλλά σαν να το έχω ξανακούσει το ρεφραίν. Ναι, καλέ, τον Χατζηγιάννη μου θυμίζει και την επιτυχία του «Χέρια ψηλά» (πώς πέρασε ο καιρός από το μακρινό 2004 και τον Μιχάλη να τραγουδάει μαζί με τον Γιώργο «τραγούδια της Μεσογείου» στο Μέγαρο…). Τέλος πάντων, χέρια ψηλά εδώ, χέρια ψηλά εκεί, προσοχή μην πάθουμε κάνα λουμπάγκο.

Κλίκαρε τώρα ή καταδίκασε τον εαυτό σου στην αιώνια άγνοια:

http://www.youtube.com/watch?v=wC4HChxJhZ0

5) Πώς γίνεται «χιλιάδες σ’ αγαπώ» να είναι ταυτόχρονα και ερωτευμένα;

Ε, δε γίνεται να τα ξέρω κι όλα, ρωτήστε τον Μωραΐτη να σας πει. Τα σ’ αγαπώ ερωτευτήκαν μεταξύ τους, έγινε χαμός, τρελό έρωτα τα σ’ αγαπώ, αγαπηθήκαν, ερωτευτήκαν, και επιτέλους το ελληνικό τραγούδι έλυσε το προαιώνιο πρόβλημά του: πώς χωράνε στον ίδιο στίχο έρωτας και αγάπη; Για να είμαι ακριβοδίκαιος, όμως, εδώ το «ερωτευμένα» μπορεί να μην είναι επίθετο αλλά επίρρημα, που σημαίνει ότι η γλυκύτατη Demy είπε τα σ’ αγαπώ ερωτευμένα και όχι κακιωμένα ή αγριεμένα, ούτε καν αγαπημένα. Εν τέλει, αγαπημένα σ' αγαπώ, ή σ' αγαπώ αγαπημένα; Ιδού η απορία! Δώσε τώρα και λίγο αντισυμβατικό σανό προς αριστερή κατανάλωση, στιχουργέ μου.

Κλίκαρε τώρα ή καταδίκασε τον εαυτό σου στην αιώνια άγνοια:

http://www.youtube.com/watch?v=JjCeQj4Jf3Y

5) Μα καλά, τίποτα θετικό δεν σου έμεινε βρε μίζερο χούφταλο από τη mad-ο-θεραπεία;

Αγαπημένες μου αναγνώστριες, είχε κι ένα καλό η ψυχρολουσία: ένα απίθανο, εκστατικό, οργασμικό τραγούδι, με μερικούς άκρως μυστηριακούς και μεταφυσικούς στίχους και ένα θανατηφόρα ονειρικό βίντεο-κλιπ. Το Spectrum, εκτός συνόρων φυσικά, από τους άγγλους Florence and the Machine. Αν υπάρχει μουσική διάσταση στην art deco, βρίσκεται εδώ. Ψάξτε και τα υπόλοιπα τραγούδια από τους δύο δίσκους του συγκροτήματος, και παρ’ τε με τηλέφωνο αν βρείτε ένα κακό - ή έστω αδιάφορο - τραγούδι! Ακούγοντας αυτήν την τραγουδάρα ύστερα από τον εγχώριο τοματοπελτέ ήταν σαν να βρήκα πορτοφόλι γεμάτο ευρώπουλα έξω από το Υπουργείο Οικονομικών. Τέτοια τύχη!

Άντε, και καλό χειμώνα να ’χουμε!

ηρ.οικ.

ΥΓ: MTV Greece δεν έπιανε το μαγαζί, αλλά επιφυλάσσομαι για του χρόνου τέτοια μέρα…